Yasak Ağaç

Ömer Öcal

VAN 3.12.2012 12:57:42 0
  Yasak Ağaç
Tarih: 01.01.0001 00:00

Hz. Âdem’e cennette yasaklanan ağacın hangi ağaç olduğu, ezeli bir ihtilaf konusu olmuştur. Kimi yorumculara göre bu ağaç buğdaydır. Elma, üzüm ve incir gibi çeşitli rivayetlere de rastlanır; ancak bunlar meşru gıdalardır ve yasaklanmalarını gerektirecek makul bir neden yoktur. 

 “Ne var ki, Şeytan O'na sinsice fısıldayarak, ‘Ey Âdem!’ dedi. ‘Sana sonsuzluk ağacını ve [dolayısıyla] hiç çökmeyecek bir hükümranlığı[n yolunu] göstereyim mi?’ (Taha 120)”  M. Esed bu ayeti yorumlarken, “Bu sembolik ağaç Tevrat'ta ‘hayat ağacı’ ve ‘iyi ile kötüyü bilme ağacı’ olarak tanımlanmaktayken, yukarıdaki Kur'ânî anlatımda Şeytan ondan, ‘sonsuzluk ya da ebedî hayat ağacı’ olarak söz etmektedir. Bu ağacın meyvesinden tatmalarına rağmen, Hz. Âdem ile Havva’nın ölümsüzlüğe varamamış olduklarına bakılırsa, Şeytan'ın bu teklifinin de, bütün ötekiler gibi aldatıcı olduğu açıktır. Beri yandan Kur'an, bu ağacın gerçek mahiyeti hakkında, ondan ‘ölümsüzlük ağacı’ olarak söz edenin Şeytan olduğuna işaret etmenin ötesinde, herhangi bir şey söylememektedir.” ifadelerini kullanır. Oysa Kur’an’da yasak ağaçla ilgili birçok ipucu bulmak, pek ala mümkündür.

 Kur’an, bir ağacı “fitne” olarak nitelemiş ve ondan “lanetlenmiş ağaç” olarak söz etmiştir.[1] Bütün yorumculara göre bahsi geçen bu ağaç, zakkum ağacıdır.

 Zakkum ağacı niçin lanetlenmiştir ve bir ağaç nasıl fitne olabilir?

 Allah, Âdem ve eşini cennete koymuş, “Şu ağaca yaklaşmayın! Yoksa zalimlerden olursunuz.[2]” diyerek bir yasak getirmiştir. Bu yasaklamanın Âdem’de[3], büyük bir merak uyandırdığını tahmin etmek güç değildir. Sınav (Fitne) da zaten budur; ancak Âdem merakına yenik düşerek şeytanın vesvesesine kulak vermiş ve Allah’ın uyarılarını göz ardı etmiştir.  Âdem’in sınava tabi tutulmasına ve şeytana, Âdem’e yaklaşma imkânı verilmesine bakılacak olursa söz konusu cennetin, farklı bir cennet olması gerekir. Sonuç itibariyle Âdem de, şeytan da cennetten uzaklaştırılmıştır.

 Bundan böyle âdemoğlu dünyada sınanacak ve neticesini kıyamet günü alacaktır. Sınavı kazananlar, şeytansız ve zakkumsuz,  yeni cennete; sınavı kaybedenler ise zakkumları ve şeytanları ile birlikte, cehenneme doldurulacaklardır. Cehenneme gidenlerin besinleri olan “şeytanın başına benzeyen meyveler” aslında dünya hayatında ekilen tohumların meyveleridir.[4] Bu yorum aynı zamanda zakkum ağacının, cehennemin dibinde ne aradığı sorusunu da cevaplar.

 Sonuç olarak söylemek gerekirse, Kur’an’da bahsi geçen yasak ağaç, zakkum ağacıdır ve bu ağaçla yasak davranışlar sembolize edilmiştir. Nitekim Arap dilinde de, Türk dilinde de, hoş karşılanmayan davranışlar hakkında “zıkkımlanmak/zakkumlanmak” deyimi kullanılmaktadır.



[1] “…Sana gösterdiğimiz o rüyayı da, Kur’an’da lânetlenmiş bulunan o ağacı da, sırf insanları sınamak (fitne) için, vesile yaptık…(İsra 60)”

[2] “Ey Âdem! Sen ve eşin cennette kalın. Dilediğiniz yerden yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa zalimlerden olursunuz.” (A’raf 19)

[3]  Burada Âdem aynı zamanda “İnsan”dır.

[4] “ Ziyafet olarak bu mu daha hayırlı, yoksa zakkum ağacı mı? Şüphesiz biz onu zalimler için bir imtihan aracı kıldık, O, cehennemin dibinde biten bir ağaçtır. Onun meyveleri sanki şeytanın başı gibidir. “ (Saffat 61-65)