VAHYEDİLİŞİNDEN DERLENİŞİNE 'KUR'AN TARİHİ'

VAHYEDİLİŞİNDEN DERLENİŞİNE 'KUR'AN TARİHİ'  
 
M. Mustafa A'zami'nin Kur'an Tarihi adlı bu eseri alanında yapılmış abidevi bir katkı olarak değerlendirilmektedir. Eser vahyedilişinden derlenmesine kadar Kur'an metninin tarihini derin bir vukufla ortaya koymakta, bunu yaparken Eski ve Yeni Ahit metinlerinin tarihiyle mukayeseli bir çözümleme yürütmektedir. Bu bakımdan eser hem Kur'an metninin otantikliğine yönelik ithamları geçersiz kılan bir reddiye, hem Kur'an metnine dair tarihsel bilgilerin ayrıntılı bir çözümlemesi, hem de Kitab-ı Mukaddes metni hakkında alimane bir inceleme niteliği taşımaktadır. 

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla

Kitabın önsözünden...

Bu çalışma Kur’an’ın tarihi, yazılması ve cem edilmesine kısa bir girişi içer­mektedir. Bu nedenle okuyucu bu kitabın üçte birlik kısmında Eski ve Yeni Ahid’in incelendiğine şaşırabilir ve bunun Kur’an tarihiyle ilgili olarak ne anlama geldiğini merak edebilir. Söz konusu anlam, umarım, bölümler ilerledikçe açıklığa kavuşacaktır; çünkü ben yalnızca mevcut konumuzla doğ­rudan ilgili ayrıntıları takdim etmeye çalıştım.

Kur’an’ın cem edilmesi ve saf haliyle muhafaza edilmesi hakkında bir ki­tap yazma düşüncesi zihnimde çok önceden filizlenmişti ve nihayet yaklaşık üç buçuk yıl önce Islamic Studies: What Methodology? başlıklı diğer bir kitapla birlikte bu kitap üzerinde çalışmaya başladım. Ancak bu çalışma üzerine yo­ğunlaşmaya, gazeteci Toby Lester’in The Atlantic Montly (Ocak 1999) dergi­sinde çıkan makalesi ve bu makalenin Müslümanlar arasında çıkarabileceği karmaşa sebep oldu. Onun makalesine göre, Müslümanlar her ne kadar Kur’an’ın değişime uğramamış Allah Kitabı olduğuna inanıyorlarsa da bu gö­rüşü ilmi ölçütler dahilinde savunmaktan tamamıyla acizdirler. Ortada bir meydan okuma vardı ve ben, bu meydan okumaya karşı durarak erken dö­nem Müslüman alimlerin bir metni hakiki kabul etmede veya sahte olduğuna karar vererek reddetmede kullandıkları sıkı yöntemi açıklama ihtiyacı hisset­tim. Bu durum bir kısım malzemenin her iki kitapta kaçınılmaz olarak tek­rarlanmasına yol açtı. Lester’in alıntıladığı alimlerin çoğu Yahudi veya Hıris­tiyan olduğundan Eski ve Yeni Ahid’in tarihlerini karşılaştırmalı olarak in­cele­meyi uygun buldum. Bu, okuyucunun Müslüman ve Oryantalist alim­ler arasındaki fikir nispetsizliğini adil bir anlama ölçütüyle tartmasına yardım etmelidir.

Mahza sözlü rivayet üzerindeki ısrarlarıyla birçok oryantalist, Peygam­ber’in sağlığında Kur’an’ın yazıldığı ve derlendiğini bildiren bütün haberleri red­detmektedir. Bir kısmı üçüncü halife Osman’ın derleme işindeki rolünü ka­bul ederken, çoğu nihai derlemenin Ebu Bekir döneminde gerçekleştiğini bile inkar etmektedir. Peygamber’in vefatı ile Osman’ın yazılmış Kur’an nüs­halarını İslam dünyasının farklı bölgelerine dağıtması arasında yalnızca on beş yıl vardır. Bu aralığı ciddi şüphe sebebi gören oryantalistler çoğun­lukla derinlerde yatan tahriflerin söz konusu zaman zarfında metne süzülme im­kanı üzerinde yoğunlaşa gelmişlerdir. Tuhaftır ki, Eski Ahid alimleri, her ne kadar Eski Ahid’in bir kısmı sekizinci yüzyıla kadar yalnızca sözlü gele­nek olarak muhafaza edilmişse de onun metninin tarihsel olarak geçerli ol­du­ğunu kabul ederler.[1]

Oryantalistler ayrıca Arap yazısının yetersizliği tartışmalarıyla bu yazı üze­rine yoğunlaşmışlardır. Oysa Peygamber’in vefatından yalnızca yarım yüzyıl sonra bu yazı evrilmiş ve başlangıçtaki belirsizliklerini aşmıştır. Bu kez de onlar bu dönemi metin tahriflerinin başladığı dönem diye eleştirmektedirler. Oysa onlar böyle yapmakla bizzat kendilerini nakzetmekte ve sözlü gelenek üzerine önceki vurgularını inkar etmektedirler (ki bu gelenek vardı ve söz konusu sözlü gelenekte insanlar yazılı haline sahip olduklarında bile Kur’an’ı ezberliyorlardı). Bu nedenle “kusurlu yazı” on beş yıllık bir za­manda hiçbir etkiye sahip olmamalıdır. Bunun tersine Yahudilerin Babil’deki sürgünlerin­den Filistin’e dönmeleriyle dönüşüme uğrayan Yahudi yazısı sesli harflerden tamamıyla yoksundu ve gerçekte onları bu hususta harekete geçi­ren Müslü­man Araplarla ilişkiye geçinceye kadar iki bin yıl boyunca böyle kalmıştı. Son derece düzensiz bir sözlü gelenekle ve iki bin yıl boyunca tek bir sesli harfin bulunmadığı bir metinle aktarılma sıkıntısını yaşayan Eski Ahid daha samimi bir kuşku imtiyazını hak ederken, on beş yıllık aranın Kur’an metnine zarar verdiğini iddia etmek tamamıyla gayrı ilmidir.

Hicri ilk yüzyıla ait tarih kaydı düşülmüş Kur’an parçalarının yazıldığı bel­geler bulunduğu gibi yine ilk yüzyıldan (m. yedinci yüzyılın sonu ile sekizinci yüzyılın başları) kalma Hicazi yazıyla yazılmış Mushaflar bulunmaktadır[2]. Bu örnek­leri değersiz gören Oryantalistler bunların metnin tahrife uğramadığını is­patlamak için çok geç döneme ait olduğunu ileri sürmektedirler. Bazıları ise bu yazmaları basitçe sahte saymayı yeğlemektedir.[3] Buna karşılık Tevratın en eski tam ve tarih kaydı düşülmüş yazması 11. yüzyılın başına aittir[4] ve en eski tarihli Yunanca İncil yazmaları 10. yüzyılda yazılmıştır.[5] Öyle görünüyor ki aynı ilgiler burada sürdürülmemektedir. Bir yanda Kur’an’a diğer yandan da Eski ve Yeni Ahid’e yönelik tavırlardaki bu tutarsızlığın, eğer Kur’an’ın sahihli­ğinin tam bir değerlendirmesini yapmak istiyorsak, ifade edilmesi gere­kir.

İslami edebiyat tarihinin fecrindeki yerleşik uygulamaya göre her türlü dini metin (hadis, tefsir, fıkıh vs), eseri doğrudan yazarından okumuş ve son­raki nesle de o metni okutmuş kimselerce nakledilmek durumundaydı. Bu nakil­lerin tam kayıtlarının –en azından ilk aşamalarında- muhafaza edil­miş olması bize fıkıhla ilgili her kitabın şeceresini inceleme imkanı vermek­tedir ki böyle bir tashih yöntemi bugün bile dünyada yaygın değildir.[6] Eğer biz Müslümanla­rın bilgi naklinde aradığı ölçüleri yerel kitap sergilerindeki ras­gele herhangi bir kitaba uygulayacak olsak o kitabın otantikliğini ve kayna­ğını ispat etmek bütün ihtimallerde imkansızdır. Eski ve Yeni Ahid’in bütün kitapları anonim olarak yazılmasına rağmen Batılı alimler bunlara çoğu za­man kuşkulandıkları veya yetersiz buldukları İslami rivayet zincirin­den daha kolay tarihsel meşruiyet vermektedir. Hem İslami hem de Batılı yöntemleri inceledikten sonra bunlardan hangisinin daha güvenilir olduğu kararını oku­yucuya bırakacağım.

Yahudilik ve Hıristiyanlık kuşkusuz tarihsel olarak dindirler ama kuşkulu olan, Eski ve Yeni Ahid’in kim tarafından yazıldığıdır. Gerçekte cevap verile­mez. Eski Ahid başlangıçta bir vahiy eseri olarak düşünüldü ama sonra Musa’nın eseri olarak kabul edildi; en son teori ise (yaklaşık bin yıllık sü­reçte) birçok kaynağın Musa’nın beş kitabının yazımına katkıda bulunduğu şeklindedir.[7] Kimlerdi bu gölge yazarlar? Onların gerçekleşen olaylar hakkın­daki bilgisine nasıl güvenilirdi? Nasıl oldu da bu kitaplar bize ulaşabildi? Bi­linen yeganen şey, Eski Ahid’in kitaplarının birkaç yüzyıl gözden kaybol­duktan sonra aniden tekrar sahneye çıkmasıdır.[8] Onlar tekrardan hiçbir iz bı­rakmadan yüzyıllarca kaybolmuş ve yine aniden keşfedilmiştir. Bu tarihi, Peygamberle birlikte yaşayan ve onunla bilfiil savaşa ve barışa katılan, güzel ve kötü günlere, açlığa ve tokluğa birlikte katlanan, her ayeti ve hadisi dik­katle belgeleyen birkaç bin dürüst insanınkiyle karşı­laştırın. Onların biyogra­fileri -her ne kadar Oryantalistler bunların çoğunu uydurma olarak görseler de- dokunaklı bir kronik oluşturmaktadır; Wansbrough okuluna göre bunlar tamamıyla bir “kurtuluş tarihi” olup ger­çekte ne olduğu hakkında hiçbir şey bildirmemektedir.

Öte yandan diğer alimler faal olarak kendi dini anlatılarını, burada özetle İsa’nın çarmıha gerilme hikayesine göndermede bulunarak özetleyebileceğim yeni bir şey lehine silmekle meşguller. Ortodoks Yahudi görüşü şöyle de­mektedir:

Talmud’a göre İsa, diğer Yahudileri küfre teşvik etme ve rabbilerin otorite­sine itaatsizlik suçundan rabbilerin küfür suçları için teşkil ettiği münasip bir mahkeme tarafından idam edilmiştir. Onun idamını anlatan bütün klasik Ya­hudi kaynakları bu sorumluluğu üstlen­mekten oldukça mutludur: Talmud’un açıklamasında Romalılar zikredilmemektedir.[9]

İsa’ya yönelik bazı cinsel imalı küfürlere ilaveten, Talmud onun cehennem­deki cezasının kaynayan pislik çukuruna batırılmak olduğunu ifade etmekte­dir…[10]

Talmud’da bulunmalarına rağmen böylesi bütün göndermelerden Yeni Ahid ve çağdaş Hıristiyanlığın ayıklanmış olması ironiktir. Kutsal kitaplar­daki kelime ve vurgudaki kasdi değişiklikler bugün ve bu çağda yapılıyorsa kutsallığın tanımı nedir?[11] Perde arkasında bunlar olurken bazı aydınlar nasıl oluyor da hem aynı şeyi İslam’dan esirgeyip hem de Yahudilik ve Hıristiyan­lığı tarihsel dinler kabul etmektedir?[12]

Burada sorun İslam’ın ne olduğu veya İslami kaynakların ne dediği değil Müslümanların kendi inançlarını nasıl algıladığı ve Oryantalist araştırmaların Müslümanların kendi inançlarını nasıl algılamalarını istediğidir. Yıllar önce C.E. Boswort, Brill’in çıkardığı Encyclopedia of Islam’ın önde gelen editörlerin­den biri, Colorado Üniversitesinde bir konuşma yaptı. Müslüman alimlerin, hatta Batı’daki kurumlarda eğitim görmüş olanlarının bile niçin ansiklopedi­nin (Kur’an, hadis, içtihat vb. gibi) önemli maddelerine katkıda bulunmadık­ları sorusuna şöyle cevap verdi: Bu çalışma Batılı insanlar için Batılı kalemler tarafından yazılmaktadır. Ancak onun cevabı yarı doğrudur: Bu çalışma yal­nızca Batılı tüketim için amaçlanmış değildir. Edward Said’in Orientalism eserinde kullandığı, Karl Marx’a ait bir cümleyi alıntılayalım:

“Onlar kendilerini temsil edemezler; onların temsil edilmesi gerekir.” –Karl Marx.[13]

Burada Marx, Fransız işçi sınıfını tartışmaktadır ama büyük insan yığınla­rını susturma ve temsil yükünü tamamıyla dışarıdakilerin sırtına yükleme dü­şüncesi kesinlikle yeni bir şey değildir.

Bu önsözü bitirmeden önce son bir nokta. Belli bir araştırma yekünü so­nuçta bir teori üretir ve akademik dünya da bu teorinin ateşli imtihanla yüz­leşmesi gerektiğini icbar eder. Eğer teori başarısız olursa hem değiştirilmesi hem de yeniden sınanması veya terk edilmesi gerekir. Ancak İslam araştırma­ları, ne yazık ki birçok açıklamada başarısız olduğu durumda bile, neredeyse katı olgular haline gelme seviyesine yükselmiş hastalıklı teoriler yı­ğınıdır. Aşağıdaki iki örnek bu durumu açıklığa kavuşturacaktır.

Prof. Wensinck İslam’ın beş esasıyla ilgili meşhur hadisi şöyle yorumlar:

بني الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا الله وأن ‏ ‏محمدا عبده ورسوله ‏ ‏وإقام الصلاة وإيتاء الزكاة وحج ‏ ‏البيت ‏ ‏وصوم رمضان

İslam beş esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilah olmadığına şahit­lik et­mek, namaz kılmak, zekat vermek, ramazan orucunu tutmak ve Ev’e hacca gitmek.[14]

Wensinck bu hadisi uydurma kabul etmektedir çünkü hadis kelime-i şehadeti içermektedir. Onun görüşüne göre Peygamber Muhammed’in Saha­beleri bu kelime ile Suriye’de bir iman ilanı olarak kullanan bazı Hıristiyan­larla karşılaştıklarında tanışmışlar ve bu düşünceyi Hıristiyanlardan aşırarak İslam’ın temel esaslarından biri haline getirmişlerdir. Wensinck ke­lime-i şehadetin günlük namazlarda teşehhüdün bir parçası olduğu sorunuyla kar­şılaştığından önceki teorisini değiştirmek yerine başka bir teori geliştirdi: Namaz Peygamber’in ölümünden sonra standartlaşmıştır.[15] Belki başka bir te­ori daha gerekmektedir çünkü Wensinck kelime’nin ezanda ve kamette[16] oldu­ğunu açıklamadığı gibi ezan ve kametin ne zaman İslam’a dahil edildi­ğini de açıklamamıştır.

İkinci örneğim, Kur’an kıraatlerindeki farklılıkların erken dönem nüshala­rında kullanılan metnin sessiz harflerden oluşmasından kaynaklandığı teori­sini ileri süren Goldziher’dir. Düşüncesinin doğruluğunu ispatlamak için birkaç örnek zikreden Goldziher, teorisini başarısız kılacak yüzlerce örneği zikretmekten kaçınmaktadır ama buna rağmen bu onun teorisinin belli çev­relerde büyük şöhret kazanmasını engellememiştir.[17]

Bu çalışmanın uzmanların yanısıra meslekten olmayan okuyucuya da ula­şa­bilmesi için dikkate değer çaba sarfedildi. Eğer kitapta uzmanların tekrar saya­cağı ve meslekten olmayan okuyucunun da esrarlı bulacağı metinler varsa, bu­nun sebebi mutlu bir ortayı muhafazanın her zaman mümkün ol­mayışıdır.

Ayetlerin İngilizceye tercümesiyle ilgili olarak kitabın tamamında yalnızca bir tercüme kullanılmadı. Ancak ayetlerin çoğunun tercümesinde Yusuf Ali veya Muhammed Esed’in tercümesi kullanıldı. Bu tercümeler benim asıl ter­cü­meyi ne kadar açık bulduğuma bağlı olarak nadiren değiştirildi ve bazen ye­niden yazıldığı da oldu. Bu bir tahrif değildir, zira Kur’an Arapçadır ve müter­cimin görevi metindeki anlam gölgelerinin bir kısmını damıtmaktır; sonuçta ortaya çıkan ürün Kur’an değildir bilakis (nasıl bir gölge yalnızca bir gölgeden ibaretse) yalnızca bir tercümedir ve yanlış aktarılmadığı veya bağ­lamının dışına çıkarılmadığı sürece şu veya bu tercümeyi izlemek zorunlu­luğu bulunmamaktadır.

Allah lafzından sonra azze ve celle, Peygamber Muhammed ifadesinden sonra sallalahu aleyhi ve sellem ve (İbrahim, İsmail, Musa, İsa gibi) diğer Pey­gamber ve elçilerin isimlerinden sonra aleyhisselam veya Sahabelerden birinin adından sonra radıyallahu anh gibi sena ve övgü ifadelerini kullan­madığımı okuyucu fark edebilir. Amacım mümkün olduğu kadar metnin akı­şını korumaktır ve Müslüman okuyucunun zihninde bu ifadeleri metnin uy­gun yerine katacağını umuyorum. Ahmed b. Hanbel gibi birinin aralarında bulunduğu bazı büyük İslam alimleri de gerçekte aynı uygulamaya bağlıdır ve her ne kadar sonraki yazarlar bütün bu ifadeleri açıkça metne dahil etmeyi uygun görmüşlerse de göz kendiliğinden bu ifa­delere yer bulma kabiliyetini haizdir.

Ve bir ihtiyat kaydı. Bir Müslümanın inancı Allah’ın bütün Peygamber-leri­nin saf ve dürüst ahlâka sahip oldukları hakkında sağlam bir imanı gerektirir. Fakat ben gayrı Müslim kaynaklardan alıntı yapacağım ki bunların bir kısmı kendi Rableri İsa’yı bir zinakâr veya homoseksüel olarak, Davud’u bir zina tertipçisi, Süleyman’ı putperest olarak (Aman Allah’ım na­sıl da haksız sözler) anmakta hiçbir çekince hissetmiyorlar. Bu kabil düşük fikirleri her alıntıladığımda bir kayıt düşmek çok sıkıcı olacağından çoğu için burada Müslüman tavrını açıklamakla yetineceğim. Bu sözler Müslümanların Allah’ın bütün Peygamberleri için şartsız beslemesi gereken saygıyı hiçbir şe­kilde yansıtmamaktadır. Son olarak bu kitabı inşa ederken birkaç olayı tasvir etmek için sıklıkla temsil gücü en iyi olan tek bir görüşü yeğledim ve mevcut bütün görüşleri ayrıntılı olarak tartışmaktan kaçındım. Nitekim bu, sıradan okuyucunun ilgisini pek az çekecektir. Okuyucu, umarım, gelecek pasajlara bu önermenin ışığında devam edecektir.

Yemen’den bazı isimleri anma zorunluluğunu memnuniyetle hissediyo­rum. Onların muazzam yardımı, işbirliği ve müsaadesi olmasaydı San’a’dan erken döneme ait Kur’an yazmalarının fotokopisini almak neredeyse imkan­sız olacaktı. Bunlar, Şeyh Abdullah b. Hüseyin el-Ahmer, (bana bir baba sev-gisiyle davranan) Şeyh Kadı İsmail el-Ekvâ, Dr. Yusuf Muhammed Abdul-lah, Üstad Abdülmelik el-Makhâfi ve (yazmaların fotorafını çekme nezaketi-ni gösteren) Nâsir el-Absi’dir. Allah dünya ve ahirette onların mükafa­tını versin. Ayrıca Huda Bahş Kütüphanesi (Patna) ve Salar Jung Müzesi’ne (Haydarabad, özellikle Rahmet Ali’ye) geniş malzemelerini kullan­mama izin verdikleri için ve Raza Kütüphanesi’nden Hüseyin ve Ebu Sa’d el-Islahi’ye bir kısım Kur’an yazmalarının renkli slaytlarını temin ettikleri için teşekkür etmeliyim.

Hâlâ özel olarak anılmayı hak eden birkaç isim daha var: Bu kitabın zen­gin mal­zemesinin bir çiçek dürbününü (kaleydoskobunu) sağlamak için beni Princeton Üniversitesi Princeton Seminerine misafir profesörleri olarak ata­dıkları için Kral Faysal Vakfı ve dünyadaki en sahih Kur’an metnini bastık­ları için Medine Mushafı’nın ardındaki şahıslar. Ayrıca bu metni dizdikleri için M. Medeni İkbal ve Tim Bowes’a, metnin fihristini çıkardığı için Mu­hammed Ansa’ya, kitabın yazımı boyunca bir dostluk yardımı örnekliği segileyen İbrahim es-Süleyfih’e, metnin tashihine katıldıkları ve değerli kat­kılar sağladıkları için Prof. Muhammed Kutub, Dr. Adil Salahi, Dr. Daud Matthews, Dr. Ömer Çarpa, Şeyh İsmail Cemal Zarabozo, Dr. Haşir Faruki, Şeyh İkbal Azmi, Abdulhak Muhammed, Şeyh Nizam Ya’kubi, Dr. Abdul­lah Subeyh, Harun Şirvani ve diğer birçoklarına teşekkür ediyorum.

Ayrıca bu çabanın birçok aşamaları boyunca hiç duraksamadan yaptıkları yardımları nedeniyle aileme büyük minnettarlığımı sunmam gerekir: Yazma­ların hazırlanması, latinize etme, bibliyografyayı derlemedeki kesintisiz yar­dımı için oğlum Akil’e, geniş fotokopi için kızım Fatıma’ya, yazmanın İngi­lizcesini sağlam ve anlaşılır kılma şerefininin tamamıyla kendisine ait olduğu küçük oğlum Enes’e minnettarım. Ve eşime özel bir sitayiş sunmalıyım: elli yıllık evliliğimiz boyunca beni hep müsamahayla karşıladı ve olağanüstü sa­bır ve güler yüzle birçok fedakarlığa göğüs germek durmunda kaldı. Allah on­ların şefkat ve alicenaplığının mükafatını versin.

Son olarak Allah Teala’ya bana bu konuyu çalışma ayrıcalığını ve fırsatını bahşettiği için en derin şükranlarımı sunuyorum; bu kitapta hata olarak her ne varsa tamamıyla bana aittir[18] ve Onu memnun edecek her ne varsa Onun Şanına aittir. Allah’tan bu kitabı Onun uğrunda samimi bir çaba olarak kabul etmesini niyaz ediyorum.

Bu kitap ilk olarak Safer 1420 (Mayıs 1999)’da Suudi Arabistan Riyad’da tamamlandı. Takip eden yıllarda Orta Doğu ve Avrupa’nın değişik ülkele­rinde ve şehirlerinde gözden geçirildi ki bunlar arasında h. 1420 Rama­zanı boyunca (Aralık 1999) Mekke’deki Harem-i Şerif de bulunmaktadır. Ki­tap, son olarak Zilkade h. 1423 (Ocak 2003)’te Riyad’da gözden geçirildi.

M. M. el-A’zami

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Bu sözlü rivayetin varlığı bile hayli sorgulanabilir. Bkz. 15. bölüm.

[2] Yazar buraya düştüğü bir dipnotta miladi tarihin kısaltmaları olarak kullanılan C.E. ve A.D. simgelerinden mümkün olduğu sürece C.E. şeklinde olanını kullanacağını ve “Rabbin yılı” anlamına gelen A.D.’yi kullanmayacağını belirtmektedir. Ancak Türkçe’de her ikisi de MS kısaltmasıyla kullanıldığından böyle bir tercih tercümeye yansımamak­tadır. Ayrıca milattan önce anlamıyla karışma ihtimali olmadığı durumda ‘milattan sonra’ anlamı yalnızca m. kısaltmasıyla ifade edilmekte; karışma ihtimali olan durumda ise milattan önce ve sonra anlamları MÖ ve MS şeklinde belirtilmektedir (ç.n.).

[3] “Outline History of Arabic Writing” isimli makalesinde M. Minovi erken döneme ait bü­tün eksiksiz Kur’an örneklerinin sahte ve kuşkulu olduğunu ileri sürmektedir. [A. Grohmann, “The Problem of Dating Early Qur’âns”, Der Islam, Cilt 33, Sayı 3, Eylül 1958, s. 217].

[4] A.B. Beck Leningrad Yazmasına yazdığı girişte şöyle demektedir: “Leningrad Yazması dünyanın en eski tam Tevratıdır… bundan başka yazılı gelenekten gelen yegane “tam” Tevrat yazması Halep Yazmasıdır ki bu yazma yaklaşık yüzyıl daha eskidir… fakat Ha­lep Yazması şimdi kısmi ve tarihsizdir. Oysa Leningrad Yazması hem tamdır hem de 1008 veya 1009 tarihini taşımaktadır.” [“Introduction to the Leningrad Codex”, The Leningrad Codex: A Facsimile Edition içinde, W.B. Eerdmans Publishing Co., 1998, s. ix-x] Daha fazla ayrıntı için bkz. bu kitapta s. 297-300

[5] B.M. Metzger’e göre “…en eski Yunanca İncil yazmalarından biri… Michael adında bir rahip tarafından dünyanın 6457. yılında (MS 949) yazılmıştır. Bu yazma şu anda Vati­kan Kütüphanesi’nde (no. 354) bulunmaktadır.” [The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration, genişletilmiş üçüncü baskı, Oxford Univ. Pres, 1992, s. 56]. Daha fazla ayrıntı için bkz. bu kitapta s. 350-2

[6] Bkz. 12. bölüm

[7] Müslümanlar Tevrat ve Zebur’un vahyedildiğine ama daha sonra kaybolduğuna veya tah­rif edildiğine inanır. Günümüzdeki Eski Ahid’in çok az bir miktarı gerçek vahiyleri içeriyor olabilir ama bu, boydan boya metne dağılmış durumdadır. Bunları tespit etmek çok güçtür; yegane ölçüt Kur’an ve sünnetin öğretilerine uyumlu olması gerektiğidir.

[8] Bkz. Krallar 2, 14-16.

[9] Israel Shahak, Jewish History, Jewish Religion, Pluto Press, Londra, 1977, s. 97-98. Kur’an kate­gorik olarak çarmıhı reddediyorsa da [Kur’an 4:157] Yahudilerin İsa’yı çarmıha germe iddalarını kaydetmektedir.

[10] A.g.e., s. 20-21.

[11] Ayrıntı için bkz. bu kitapta s. 357-8.

[12] Andrew Rippin, “Literary Analysis of Qur’ân, Tafsir, and Sîra: The Methodologies of John Wansbrough”, R.C. Martin (der.), Approaches to Islam in Religious Studies, Univ. of Ari­zona Press, Tuscon, 1985, s. 151-152.

[13] Edward Said, Orientalism, Vintage Books, New York, 1979, s. xiii.

[14] Müslim, Sahih, İman, 22. Hadisteki ‘Ev’ kelimesi Mekke’deki kutsal mescidi yani Beytullah’ı (Kâbe’yi) ifade etmektedir.

[15] A.J. Wensinck, Muslim Creed, Cambridge, 1932, s. 19-32.

[16] Bunlar Müslümanları beş vakit namaza davet eden iki çağrıdır. Ezan birinci, kamet ise (namazın başlamasından hemen önce) ikinci çağrıdır.

[17] Ayrıntılı bir tartışma için Bkz. 11. bölüm.

[18] Yalnızca erken dönem alimlerinden birinin şu sözünü hatılıyabiliyorum: Allah korunmuş­luğu kendi kitabından başka kitaba vermemiştir [A. Şakir (nşr), ar-Risala of ash-Shafi’i, s. 73 dipnot no. 8].

İÇİNDEKİLER

türkçe baskıya öNSÖZ.................................................................................................. 15

foreword............................................................................................................................... 17

ÖNSÖZ......................................................................................................................................... 19

I. KUR’AN METNİNİN TARİHİ

1. GİRİŞ......................................................................................................................................... 31

2. ERKEN DÖNEM İSLAM TARİHİ: KISA BİR BAKIŞ................................................ 45

1. İslam Öncesi Arabistan................................................................................................. 45

a. Jeo-Politik Durum.............................................................................................................. 45

b. İbrahim ve Mekke............................................................................................................... 46

c. Kusay’ın Mekke’nin Tüm Kontrolünü Ele Geçirmesi.......................................................... 49

d. Mekke: Bir Kabile Toplumu............................................................................................... 51

e. Kusay’dan Hz. Muhammed’e (s.a.v.)................................................................................... 52

f. Arabistanda Dini Ortam..................................................................................................... 53

2. Peygamber Muhammed (s.a.v.) (HÖ 53- HS 11/MS 571-632).................................. 55

a. Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Doğumu.................................................................................... 55

b. Muhammedü’l-Emin (s.a.v.)................................................................................................ 56

c. Allahın Elçisi Muhammed (s.a.v.)....................................................................................... 56

d. Ebu Bekir ve İslam’ı Kabulü............................................................................................... 57

e. Peygamber’in Tebliği Açıktan Yapması................................................................................ 58

f. Kureyş Muhammed (s.a.v.)’e Cazip Teklifler Sunuyor.......................................................... 59

g. Kureyş, Muhammed (s.a.v.) ve Kabilesini Boykot Ediyor...................................................... 60

h. Akabe Biati....................................................................................................................... 61

ı. Peygamber’e Suikast Planı................................................................................................... 62

i. Muhammed (s.a.v.) Medine’de.............................................................................................. 63

j. Bedir Savaşı......................................................................................................................... 64

k. Hubeyb bin ‘Adi el-Ensari’nin İdamı.................................................................................. 66

l. Mekke’nin Fethi................................................................................................................. 66

3. Peygamber’in Ölümü ve Ebu Bekir’in Göreve Gelmesi..................................... 68

a. Ebu Bekir’in Toplu İrtidat Hareketlerinin Üstesinden Gelmesi............................................ 68

b. Suriye’deki Askeri İlerlemeler............................................................................................. 70

4. Ömer Ve Osman’ın Hilafeti Zamanında Fethedilen Ülke ve Bölgeler...... 70

5. Sonuç.................................................................................................................................. 72

3. VAHİYLER VE PEYGAMBER HZ. MUHAMMED (S.A.V.)................................... 75

1. Yaratıcı ve Onun Bazı Sıfatları................................................................................. 76

a. İnsanlığın Yaratılmasının Hikmeti...................................................................................... 77

b. Peygamberlerin Mesajı......................................................................................................... 78

2. Son Peygamber................................................................................................................ 79

3. Vahiyleri Alma................................................................................................................. 80

a. Vahyin Başlangıcı ve Kur’an Mucizesi................................................................................ 82

b. Peygamber’in Okumasının Müşrikler Üzerindeki Tesiri...................................................... 83

4. Peygamber’in Kur’an ile İlgili Rolleri................................................................... 85

5. Kur’an’ın Cebrail’le Mukabelesi............................................................................... 87

6. Oryantalist İddialar Hakkında Birkaç Mülahaza............................................ 88

7. Sonuç.................................................................................................................................. 89

4. KUR’AN ÖĞRETİMİ........................................................................................................... 91

1. Kur’an-ı Kerim’i Öğrenme, Öğretme ve Okumaya Yönelik Teşvikler........ 92

2. Mekke Dönemi................................................................................................................. 95

a. Öğretmen Olarak Peygamber............................................................................................... 95

b. Öğretmen Olarak Sahabe.................................................................................................... 97

c. Bu Eğitim Siyasetinin Mekke Döneminde Sonucu............................................................... 97

3. Medine dönemi................................................................................................................. 98

a. Öğretmen Olarak Peygamber............................................................................................... 98

b. Medine’de Öğretimde Peygamber Tarafından Kullanılan Lehçeler.......................................... 99

c. Öğretmen Olarak Sahabe.................................................................................................... 99

4. Eğitim Etkinliklerinin Meyvesi: Hafızlar........................................................... 101

5. Sonuç................................................................................................................................ 103

5. KUR’AN’IN YAZIMI VE TERTİBİ................................................................................ 105

1. Mekke Dönemi............................................................................................................... 105

2. Medine Dönemi.............................................................................................................. 106

a. Peygamber’in Katipleri...................................................................................................... 106

b. Peygamber’in Kur’an’ı Yazdırması..................................................................................... 107

c. Kur’an’ı Yazıya Aktarma Ashap Arasında Çok Yaygındı................................................. 107

3. Kur’an’ın Tertibi........................................................................................................... 108

a. Ayetlerin Surelerdeki Tertibi............................................................................................ 108

b. Surelerin Tertibi............................................................................................................... 111

c. Bazı Mushaf Parçalarındaki Surelerin Tertibi................................................................... 113

4. Sonuç................................................................................................................................ 116

6. KUR’AN’IN YAZILI DERLEMESİ................................................................................. 117

1. Ebu Bekir Döneminde Kur’an’ın Derlenmesi..................................................... 118

a. Zeyd bin Sabit’in Kur’an’ı Derleme Görevine Atanması..................................................... 118

b. Zeyd bin Sabit’in Güvenirlik Vesikaları............................................................................ 119

c. Ebu Bekir’in Zeyd bin Sabit’e Talimatları......................................................................... 119

d. Zeyd bin Sabit Yazılı Malzemeleri Nasıl Değerlendirdi...................................................... 121

e. Zeyd bin Sabit ve Sözlü Kaynakların Kullanımı................................................................. 123

f. Kur’an’ın Orijinalliği: Bakara Suresinin Son İki Ayeti Olayı............................................ 124

g. Suhuf’un Devlet Arşivine Yerleştirilmesi........................................................................... 125

2. Kur’an’ın Yayılmasında Ömer’in Rolü................................................................... 126

3. Sonuç................................................................................................................................ 127

7. OSMAN MUSHAFI............................................................................................................. 129

1. Okumadaki Tartışmalar ve Osman’ın Cevabı....................................................... 129

2. Osman Doğrudan Suhuf’tan Bir Mushaf Hazırlıyor...................................... 130

3. Osman Mushaf’ın Müstakil Bir Nüshasını Hazırlıyor...................................... 131

a. Görevi Gerçekleştirmek İçin 12 Kişilik Bir Heyetin Atanması........................................... 131

b. Müstakil Bir Nüshanın Hazırlanması.............................................................................. 132

c. Osman Karşılaştırma Yapmak İçin Aişe’den Suhufu Alıyor............................................... 133

d. Osman Doğrulamak İçin Suhufu Hafsadan Alıyor........................................................... 134

4. Osman Mushafının Onaylanması ve Dağıtılması................................................. 135

a. Son Nüsha Sahabelere Okundu........................................................................................ 135

b. Resmi Nüshaların Sayısı................................................................................................... 136

c. Osman Diğer Bütün Yazmaları Yaktı............................................................................... 136

d. Osman Mushaflarla Birlikte Kariler de Gönderdi............................................................... 136

e. Osman’ın Gönderdiği Mushaflarla Birlikte Talimatları...................................................... 138

5. Osman Mushafı Üzerine Çalışmalar....................................................................... 140

a. Malik b. Ebu Amir el-Esbahi’nin Mushafı Hakkında Çalışmalar..................................... 143

6. Haccac ve Onun Mushafa Katkısı.......................................................................... 145

7. Mushaf Ticareti............................................................................................................. 149

8. Sonuç................................................................................................................................ 151

8. MUSHAFTA OKUMAYI KOLAYLAŞTIRICI DÜZENLEMELERİN EVRİMİ 153

1. Sûre Fasılları (Ayraçları).......................................................................................... 153

2. Ayet fasılları................................................................................................................. 155

3. Sonuç................................................................................................................................ 158

9. ARAP HATTININ TARİHİ.............................................................................................. 159

1. Arap Harflerinin Tarihsel Kökeni........................................................................ 159

2. Eski Arapça Belgeler ve Yazıtlar Üstüne Çalışmalar................................... 163

a. Nebatça ve Arapça Yazıtlar Arasındaki Bulanık Çizgi..................................................... 163

c. Nebatlıların Konuştuğu Dil Neydi?................................................................................... 165

c. Eski Arap Dili Farklı Bir Alfabeye Sahipti...................................................................... 167

d. Çeşitli Yazıların Ortaya Çıkışı ve Kûfi Mushafların Tarihlendirilmesi Meselesi.................. 170

3. Sonuç................................................................................................................................ 174

10. KUR’AN’DA ARAP YAZISI VE İMLASI..................................................................... 175

1. Peygamber Zamanındaki Yazı Çeşitleri................................................................ 176

2. Osman Mushafının İmlası Hakkındaki Çalışmalar............................................. 177

3. İlk Mushaflarda Noktalama Sistemi.................................................................... 183

a. Erken Dönem Arap Yazısı ve İskelet Noktaları................................................................ 183

b. Harekelerin İcadı.............................................................................................................. 187

c. İki Farklı Harekeleme Sisteminin Paralel Kullanımı.......................................................... 190

4. İskelet ve Hareke Noktaları Sisteminin Kaynakları..................................... 191

5. Erken Döneme Ait Kur’an Dışındaki Yazıtlarda İmla ve Yazım ‘Düzensizlikleri’ 194

6. Sonuç................................................................................................................................ 197

11. FARKLI OKUMALARIN NEDENLERİ...................................................................... 199

1. Kıraat Sünnettir.......................................................................................................... 200

2. Muhtelif Kıraatlere duyulan İhtiyaç: Alışık Olmayan Kitlelere Okumayı Kolaylaştırma 201

3. Muhtelif Okumaların Temel Nedeni: Oryantalist Görüş............................ 204

4. Muhtelif Okumaların (Varyantlar) İkinci Nedeni.......................................... 208

5. Okuma Esnasında Bir Kelimeyi Eşanlamlısıyla Değiştirmek......................... 211

6. Sonuç................................................................................................................................ 213

12. MÜSLÜMAN EĞİTİM YÖNTEMİ............................................................................... 215

1. Bilgiye Açlık................................................................................................................... 216

2. Şahsi İlişki, Öğrenmenin Temel Bir Öğesi............................................................. 217

3. İsnad Sisteminin Başlangıcı ve Gelişimi.................................................................. 218

4. İsnat ve Hadisin Otantikliği..................................................................................... 222

a. Güvenilirliği Sağlamak..................................................................................................... 222

b. Kesintisiz Zincir............................................................................................................... 227

c. Delili Destelemek veya Reddetmek...................................................................................... 227

d. Yanıltıcı İsnatla İlgili Bir Örnek....................................................................................... 227

5. İlk Nesil Alimler........................................................................................................... 228

6. Kitapların Müdahaleden Korunması: Eşsiz Bir Sistem................................... 229

a. Bir Kitabı Kullanmanın Şartları........................................................................................ 233

b. Açıklamalar: Harici Malzemenin Eklenmesi..................................................................... 234

c. Yazarın Tespit Edilmesi.................................................................................................... 234

7. Okuma İcazetleri......................................................................................................... 236

a. Okuma Notlarının Önemi................................................................................................ 239

8. Hadis Yönteminin Diğer Bilim Dallarına Etkisi................................................ 243

9. İsnat ve Kur’an’ın Nakli............................................................................................ 243

10. Sonuç.............................................................................................................................. 245

13. İBN MES’ÛD MUSHAFI VE BUNDA VAROLDUĞU İLERİ SÜRÜLEN ÇELİŞKİLER 247

1. Birinci Mesele: İbn Mes’ûd Mushafı’nın Tertibi.................................................. 248

2. İkinci Mesele: Metin Elimizdeki Mushafdan Farklılıklar Göstermektedir 250

3. Üçüncü Husus: Sûreler İhmal Edilmiştir............................................................. 251

a. İbn Mes’ûd Mushafı’nın Muhteva Analizi........................................................................ 253

b. İbn Mes’ûd’un İnançları.................................................................................................... 254

4. Herhangi Bir Yazma Ne Zaman Kur’an’ın Bir Parçası Olarak Kabul Edilebilir? 256

a. Bir Ayetin Kur’an’a Ait Olup Olmadığını Tesbit İlkeleri.................................................. 256

b. Yukarıdaki İlkeleri Çiğnedikleri İçin Cezalandırılan Bilginlere Örnekler............................ 259

5. Sonuç................................................................................................................................ 260

II. KİTAB-I MUKADDES TARİHİ

14. YAHUDİLİĞİN İLK DÖNEM TARİHİ: KISA BİR BAKIŞ.................................... 265

1. Krallık Öncesi Yahudi Tarihi................................................................................... 266

2. Krallık Sonrası Yahudi Tarihi................................................................................. 273

a. Bölünen Krallıklar............................................................................................................ 275

b. İlk Tapınağın Yıkılması (MÖ 586) ve Babil Sürgünü (MÖ 586-538)............................... 280

c. Kudüs’ün Onarımı ve İkinci Tapınağın İnşası (MÖ 515)................................................... 280

d. Helen İdaresi (MÖ 333-168) ve Makkabi Ayaklanması (MÖ 168-135)........................... 280

e. Makkabi Hanedanlığı’nın Sonu (MÖ 63), Roma Egemenliği ve İkinci Tapınağın Yıkımı (MÖ 70) 281

3. Sonuç................................................................................................................................ 283

15. ESKİ AHİT VE TAHRİFİ................................................................................................ 285

1. Eski Ahitin Tarihi.......................................................................................................... 285

a Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat’ın Tarihi....................................................................... 286

b. Çağdaş Bilginlere Göre Tevrat’ın Tarihi............................................................................. 288

2. Yahudi Edebî Kültürünün Kaynakları............................................................... 291

a. Eski Ahit’in Asıl Dili İbranice Değildi............................................................................. 291

b. Erken Yahudi Yazısı: Kenanca ve Asurca......................................................................... 293

c. Tevrat’ın Kaynakları......................................................................................................... 294

3. Şifahi Yasa’nın Tarihi................................................................................................... 295

4. İbranice Metnin Tarihi: Masora.............................................................................. 297

a. Eski Ahid’in Yalnızca Otuz Bir Masoretik Metni Mevcuttur.......................................... 298

5. Güvenilir Bir Metin Arayışı....................................................................................... 300

a. Yemnia Konsili’nin Rolü – MÖ Birinci Yüzyıl Sonları..................................................... 301

b. Eski Ahit Metni Değişen Bir Gelenekler Çeşitliliği İçerisinde Biliniyordu.......................... 301

c. Sadece Samarin ve Yahdi Pantatökler Arasında Var Olan Yaklaşık 6000 Tutarsızlık....... 302

d. Metnin İstenmeyerek Tahrif Edilmesi............................................................................... 303

e. Doktrine Ait Yeterli Sebepler Olduğu Görüldüğünde Metni Değiştirirken Herhangi Bir Vicdan Azabı Duyulmamaktadır 304

f. MÖ 100’e Kadar Otoriter Hiçbir EA Metni Var Olmamıştır........................................... 305

g. Yahudi Bilginler Önceki Yazmaları Fiilen Yokederek Onuncu Yüzyılda EA Metnini Ortaya Koydular 306

h. Masora ve Metinsel Bütünlük........................................................................................... 307

6. Yahudi Uyanışı: İslam Edebî İlerlemelerinin Bir Mirası.................................. 308

a. İslami İlerlemelerin Sebep Olduğu Noktalama ve Ünlüleme................................................. 308

b. Masoretik Faaliyet Batı’da İslam Etkisi Altında Gelişti.................................................... 309

c. Talmud ve İslam Tesiri...................................................................................................... 310

7. Değişmeyen, Otoriter bir EA Metninin Tarihini Saptamak........................... 312

a. Kumran ve Ölü Deniz Tomarları: Batılı Görüş.................................................................. 312

b. Karşı Görüş: Kumran ve Diğer Mağaraların Son Tarihleri (Termina Datum) Yanlıştır....... 313

8. Maksatlı Metin Tahrifine Başlıca Ana Örnekler............................................. 317

9. Sonuç................................................................................................................................ 323

16. HIRİSTİYANLIĞIN İLK DÖNEM TARİHİ: KISA BİR BAKIŞ........................... 327

1. İsa Var mıydı?.................................................................................................................. 327

a. İlk Yüzyılda Hıristiyan-Dışı Kaynaklarda İsa’ya Atıflar................................................... 328

b. Hıristiyan Çevrelerde Tarihi Mesih.................................................................................... 328

c. Mesih ve Ana Dili............................................................................................................ 330

d. Mesih: Tanrı’nın Ahlakî Sıfatları.................................................................................... 331

2. İsa’nın Havarileri.......................................................................................................... 332

a. On İki Havari Hakkında Bazı Açıklamalar..................................................................... 335

3. İsa ve Mesajı: Pişmanlık, Zira Göklerin Krallığı Yakındır............................. 336

a. İsa ve Mesajının Sahası..................................................................................................... 336

b. Hıristiyan İnançları.......................................................................................................... 337

c. İlk Günlerde ‘Hıristiyan’ Teriminin İçerdiği Anlam........................................................... 340

4. İlk Hıristiyanlara Yapılan Eziyetler................................................................... 340

5. İlk Hıristiyanlıkta ve Daha Sonra Pratikler ve İnançlar........................... 341

6. Sonuç................................................................................................................................ 342

17. YENİ AHİT: ANONİM YAZARLIK VE TAHRİF................................................... 343

1. Kayıp İncil Q– Bir Meydan Okuma.......................................................................... 343

2. Halihazırdaki Dört İncilin Yazarlığı................................................................... 344

3. İnciller İlham mı Edilmiştir?.................................................................................... 345

4. Yeni Ahit’in Aktarımı................................................................................................... 346

a. Farklı Metin Türlerinin Ortaya Çıkması.......................................................................... 348

b. Tedvin (Recension) Tarihleri............................................................................................. 349

5. Metin Tahrifi.................................................................................................................. 350

a. Yeni Ahit’teki Farklı Okuyuşlar..................................................................................... 350

b. Yazıcıların Yaptıkları Değişiklikler.................................................................................. 354

6. Erasmus Kitab-ı Mukaddes’i ve Comma Johanneum......................................... 355

7. Metnin Çağdaş Tahrifi................................................................................................ 357

8. İlk Yazmalar Hakim Hıristiyan Doktrinlerini Reddetmektedir............... 360

9. Sonuç................................................................................................................................ 364

III. ORYANTALİST ARAŞTIRMACILIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ

18. ORYANTALİSTLER VE KUR’AN............................................................................... 369

1. Kur’an’daki Çarpıtmaları Kanıtlama Gereksinimi............................................ 369

2. Kur’an’ın Cem’inin Oryantalist Eleştirisi............................................................ 370

3. İslam’ın Yabancı Tabirlere Dönüştürülmesi...................................................... 372

4. Oryantalistlerin Kendine Mal Etme Hakkındaki Suçlamaları.................. 372

a. Beceriksizce Kendine Mal Etme Hakkındaki Suçlamalar.................................................. 373

b. Taklit bir İncil................................................................................................................. 374

5. Kur’an’ın Maksatlı Çarpıtılması.............................................................................. 375

a. Flügel’in Kur’an’ı Çarpıtma Girişimi................................................................................. 375

b. Blachère’nin Kur’an’ı Çarpıtma Girişimi............................................................................ 376

c. Mingana’nın Kur’an’ı Çarpıtma Girişimi........................................................................... 378

6. Puin ve San’a Fragmanları......................................................................................... 382

a. San’a Fragmanları Kur’an’ın İlk Hicri Yüzyılda Tamamlandığının Tek Kanıtı mıdır?....... 383

7. Sonuç................................................................................................................................ 387

19. ORYANTALİST GÜDÜLER: BİR BİR BİR BİR BİR BİR BİR BİR BİR BİR BİR TARAFGİRLİK İNCELEMESİ 391

1. Yahudilikteki Benzer Durumlar........................................................................... 391

a. Anti-Semitik Çalışmanın Geçerliliği................................................................................. 392

b. Yahudi Karşıtı Bir Bilim Adamı Yahudi Meselesini Araştırırken Tarafsız Olabilir mi?...... 392

c. Yahudi Bilginler Yahudilik Meselelerini Serbestçe Araştırabilirler mi?................................ 394

2. Müslüman ‘Kontrpuan’.............................................................................................. 396

a. İsrail’in Filistin Tarihini Yok Etmesi............................................................................... 396

b. Müslümanları Aldatan Oryantalist Bir Öncü.................................................................... 397

3. Tarafsızlık Arayışı........................................................................................................ 398

a. Tarihi Bir Perspektif: Yahudiler, Hıristiyanlar ve Romalılar............................................... 398

b. Modern Araştırmalarda Tarafsızlık.................................................................................. 400

4. Baskılar ve Güdüler................................................................................................... 402

a. Sömürgecilik ve Müslümanların Maneviyatının Sarsılması................................................. 402

b. Yahudi Meselesi ve Tarihin Tahrif Edilip Yeniden Yazılması............................................. 405

5. Sonuç................................................................................................................................ 411

20. SON SÖZ.............................................................................................................................. 413

BİBLİYOGRAFYA................................................................................................................... 417

İNDEKS..................................................................................................................................... 429

++++++++++++++++++++++++

Muhammed Mustafa el-A’zami Kimdir?

1932’de Hindistan’ın Uttar Pradeş eyaletine bağlı Mau-nath Bhanajan şehrinde doğdu. İlk, orta ve yüksek tahsilini Hindistan’da tamamladı. Darü’l-Ulûm Deoband’dan mezun olduktan sonra (1952), yüksek lisansını el-Ezher’de (1955), doktorasını da Cambridge’de (1966) tamamladı. Doktorasını tamamladıktan sonra bir süre Katar Millî Kütüphanesi’nde müdürlük görevini yürüten A‘zamî daha sonra Suudî Arabistan (Ümmü’l-Kurâ), İngiltere (Oxford) ve ABD’de (Michigan ve Princeton) çeşitli üniversitelerde öğretim üyeliğinde bulundu. Hadis sahasındaki araştırmalarıyla tanınan yazar 1980 yılında Kral Faysal Uluslararası İslami Araştırmalar Ödülü’ne layık görülmüştür.

Eserleri:

Studies in Early Hadith Literature (1968; İlk Devir Hadis Edebiyatı, çev. Prof. Dr. Hulusi Yavuz, İstanbul: İz Yayıncılık, 1993)

Studies in Hadith Methodology and Literature (1977)

On Schacht’s Origins of Muhammadan Jurisprudence (1985; İslâm Fıkhı ve Sünnet –Oryantalist J. Schacht’a Eleştiri-, çev. Mustafa Ertürk, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996)

Dirâsât fi’l-Hadîsi’n-Nebevî (2 Cilt, 1976)

Küttâbü’n-Nebî (1394)

Menhecü’n-nakd inde’l-Muhaddisîn

el-Muhaddisîn mine’l-Yemâme (1994)

+++++++++++++++

Kitabın Adı : Vahyedilişinden Derlenişine 'Kur'an Tarihi'

Yazarı : Muhammed Mustafa el-A'zami

Çeviren : Ömer Türker / Fatih Serenli

Yayınevi : İz Yayıncılık

Basım Tarihi : 2006

Sayfa : 440

Muhammed Mustafa el-A'zami /