İktidarlar da insan gibi doğar, büyür ve ölürler.
Son yüzyılda (Osmanlı’dan sonra) Ortadoğu’da uzun süre iktidar olmuş hareketlerin yaşam serüveni genelde 4 aşamalı olmuştur:
Romantik/ Tebliğ Dönemi
Asabiyet/Kadrolaşma Dönemi
Ganimet Dönemi
Çatışma ve Erime Dönemi
Bu aşamaları, hem yerel(belediye) hem de ulusal iktidarlar için genellemek mümkündür. Aynı şekilde (ufak tefek farklılıklar içerse de) hem demokratik hem de diktatöryal yapılar için de aynı süreç görülmektedir.
Aşağıdaki açıklamalar, (çakma) demokratik sistemler baz alınarak yapılmıştır.
ROMANTİK DÖNEM VEYA TEBLİĞ DÖNEMİ:
Bir önceki veya mevcuttaki iktidarın yıpranmışlığının, beceriksizliğinin toplum üzerinde bıraktığı bıkkınlık ve alternatif bir iktidar beklentisi, yeni iktidar hareketi için büyük bir fırsattır.
Yanlış yapılanlar, yapılamayanlar, halkın beklentisi çok nettir. Bu durum, gelecekteki proje ve vaatler için ana ekseni teşkil eder.
Hareketin tüm fertlerinde büyük bir heyecan, şevk ve samimiyet vardır. Bu pozitif hava bir mıknatıs gibi diğer insanları da çeker.
Mevcut iktidarın düşmanca tavrı, tehdit ve karalamaları, insanları uzaklaştırmak yerine hareket etrafında daha da kenetlenmelerine yol açar.
Kısa sürede ciddi bir destekçi kitle oluşur. Ve artık iktidar kaçınılmazdır.
ASABİYET (KADROLAŞMA) DÖNEMİ:
İktidara gelir gelmez yapılan ilk iş kadrolaşmadır. Devletin önemli noktalarına tepeden birileri indirilmeye çalışılır.
Üst kadrolarda bir önceki iktidarın ekibini temizlemek öyle kolay olmaz; aşılması gereken bir sürü bürokratik ve hukuki engel vardır. Aşağı kademelerde iş daha kolaydır; kısa sürede ciddi bir kadrolaşma sağlanır.
İktidar içi çatışmalar ilk bu dönemde başlar. Kadrolaşmada beklediğini bulamayanların daha çok mızmızlanma/homurdanma şeklindeki itirazları duyulmaya başlanır.
Kadrolar, yeni göreve başlamanın heyecanıyla ve olumlu icraatlar peşinde koşarlar. Kendilerini ve iktidarlarını ispat etme çabasındadırlar. Bu durum, taraf olmayanları ve kendilerine şüpheyle yaklaşanları etkiler.
Yapılan icraatlardan etkilenenler ile iktidara yakın olmanın gerekliliğine inanların katılımıyla hareket büyümeye devam eder.
Vaat sıralamanın ne kadar kolay, icraatın ise ne kadar zor olduğu bu dönemde anlaşılır.
Gizli ve açık güçlerin etkisi ilk defa bu kadar ağır ve net hissedilir. Açık ve gizli güç odaklarıyla kapalı kapılar ardında görüşmeler bu dönemde başlar.
GANİMET DÖNEMİ:
Romantik dönem bitmiştir. Gözler, iktidarın nimetlerine çevrilidir.
En baştan beri iktidarın nimetlerinden faydalanmayı hedefleyenler çoktan kolları sıvamaya başlamışlardır.
Hala işin samimiyetinde olanların itirazlarına rağmen ciddi bir kesim ganimetten pay almaya başlar.
Vicdanı ve nefsi arasında kalanlar önceleri el uzatmaya cesaret edemezlerse de etraflarındaki talanı görünce kendilerini fazla tutamazlar.
Bir süre sonra çok az bir kesim dışında temiz kimse kalmaz.
Hareket içi ciddi tartışmalar ve kopmalar bu dönemde yaşanır. Bir kısım insanlar davaya ihanet edildiği gerekçesiyle, bir kısım da ganimetten istediği payı alamadığı içi hareketi topa tutar.
İçeride ve dışarıda muhalif söylemler hızla artmaya başlamıştır.
ÇATIŞMA VE ERİME DÖNEMİ:
İçeriden ve dışarıdan giderek artan muhalefet fırtınası, harekete zorlu bir süreç yaşatır.
Bir yanda kirli işleri örtme çabası, diğer yanda muhalefete cevap yetiştirme gayreti mesainin büyük bölümünü almaya başlar.
Artık aksiyon üzerinden değil, reaksiyon üzerinden siyaset yapılmaya başlanmıştır. Siyaset arenasında kendilerinin ne yaptığı değil, karşıdakilerin ne yapmadığı konuşulmaya başlanmıştır.
“Ülkeyi tehdit eden düşmanlar/iç ve dış mihraklar” söylemi bu dönemde daha fazla dillendirilmeye başlanır. İçten gelen özeleştirilere bile tahammül yoktur; eleştirenler dış mihraklara hizmet etmekle suçlanır.
Hükümet olmanın imkânıyla kolluk kuvvetleri ve hukuki mekanizmalarla muhalefet sindirilmeye çalışılır. Ama bu süreç hareketin ömrünü uzatıyor gibi algılansa da aslında kısaltmaktadır.
Erime arttıkça söylemlerdeki öfke de artmaktadır…
Bu 4 sürecin çizgileri net şekilde ayrılmış değildir; aslında iç içe geçmiş süreçlerdir bunlar. Örneğin ikinci süreç bitmeden üçüncü ve dördüncü süreçler de başlamış olabilir.
Yukarıdaki tarifi her ne kadar Ortadoğu merkezli iktidarlar için yapsak da dünyanın birçok yerindeki iktidarlar için de aynı süreçten bahsetmek mümkündür.
- See more at: http://www.iktibasdergisi.com/ortadogu-tipli-iktidarlarin-karakteristik-yapisi/#sthash.59aJ6i1Z.dpufTimetürk/| Veysel TEPELİ
