İran’a yeni yaptırımlar başlıyor
ABD’nin İran’a yönelik Ağustos’ta başlattığı yaptırımlara ilaveten bugün başlayacak yaptırımlar genel olarak İran ekonomisinin stratejik sektörü olan enerji sektörünü ve finans sektörünü başta da İran merkez bankasının işlemlerini ilgilendiriyor. Yani ekonominin can damarını etkileyecek yaptırım kararları.
Dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip olan ülkeleri içerisinde 4. sırada yer alan İran’ın, yaptırım kararlarının ardından petrol arzında rolünün azalacak olması, enerji arz güvenliği konusunda birçok ülkenin de yeni arayışlara girmesine neden olacaktır.
Dolayısıyla gerek bölgesel enerji ticaretinin seyri gerekse küresel petrol piyasalarına olan yansımaları açısından düşünüldüğünde İran’a yaptırımları, birçok ülkenin gündeminde öncelikli sıraya yerleşmesi bekleniyor.
ABD NEDEN BU YAPTIRIMLARI UYGULUYOR?
ABD yaptırımlarının birçok nedeni veya nedenleri var.
Şöyle ki;
Öncelikle ABD, dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olan İran’ın bölgede önemli bir aktör olmasını istemiyor. Diğer yandan İran’ın kontrolünde olan, Körfez ülkeleriyle sorun oluşturan ve dünya petrolünün yüzde 30’unun transferinin gerçekleştiği Hürmüz Boğazı’nın İran tarafından kontrol edilmesi ABD ve müttefiklerinin hiç istemediği bir durum.
Çünkü her geçen gün değişim gösteren siyasi ve ekonomik dengeler, olası bir durumda Hürmüz Boğazı’nın İran tarafından kapatılarak petrol akışını kesintiye uğratması gibi bir ihtimali ortaya çıkarıyor. Bu da açıkçası hem bölgedeki enerji aktörlerinin hem de küresel enerji ticaretini yönlendiren ülkelerin karşılaşmak istemedikleri bir durum.
Ayrıca İran’ın günlük olarak 2 milyon varil ham petrol ihracatı gerçekleştirerek ekonomik güç kazanması ve bölgede güçlü bir konuma ulaşması ABD ve bölge müttefikleri tarafından yine istenmeyen bir durum ortaya çıkarıyor.
Öte yandan nükleer anlaşma sonrasında yabancı yatırımcıların İran’a gösterdiği ilgi ve İran’ın önemli yatırımlar çeken yeni bir aktör olması, bölge ülkelerinin bu durumu kendileri için bir tehdit olarak görmesine neden olmuştu.
En önemlisi de petrol gelirlerine bağımlı olan İran’ın ekonomik anlamda terbiye edilmesi ve siyasi baskı altına alınmasında, bu yaptırımların önemli bir rol oynayacağının öngörülmesi.
Ayrıca, bu yaptırımların bir taraftan Suudi Arabistan gibi büyük rezervlere sahip olan ülkelerin devreye girmesini sağlarken diğer taraftan ABD’nin petrol fiyatlarındaki artışla beraber yeni teknolojilerle piyasaya girmesini motive edeceğinin de mutlaka altını çizmek gerek.
HANGİ ÜLKELER MUAF TUTULACAK?
İran’ın günlük olarak ihraç ettiği 2 milyon varil petrolün yarısını Çin ve Hindistan satın alıyor. Dolayısıyla yüksek petrol tüketimine sahip bu gelişmekte olan ülkelerin petrol ithalatında yüksek orandaki bu bağımlıkları nedeniyle geçici bir dönem olsa da istisna grubuna girmesinin büyük bir ihtimal olduğunu gösteriyor.
Diğer yandan, Japonya ve Güney Kore’nin siyasi ve ekonomik gerekçelerle istisna listesinde olacağı öngörülmektedir.
Peki Türkiye bu istisna listesinde olacak mı?
Türkiye’nin petrol talebinin önemli bir kısmını ithalatla karşılaması ve İran’ın ithalat içindeki payının yüksek olması Türkiye’nin muaf listesinde olmasını zorunlu hale getiriyor.
Kısacası 10 milyar dolarlık ticaret hacminden gerçekleştirilen sınır ticaretine ve Türkiye’de bulunan ve bu yaptırımlara tabi olacak finans kurumlarına kadar iki ülke arasındaki mevcut ekonomik yapı göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye’nin bu yaptırımlardan muaf tutulması gerektiği ortaya çıkıyor.
