Büyükşehirle neler değişecek?

Ancak Van´da yaşanan depremin hemen ardından Büyükşehir olacak olması bazı tereddütleri de beraberinde getiriyor. Acaba, Van Büyükşehir olmaya hazır mı? Van´ın Büyükşehir olması kente ne gibi avantajlar sağlayacak, yasa neler getirecek? Büyükşehir Belediyesi nedir? ne değildir? Vanlıları nasıl bir değişim bekliyor? Kapanan belediyeler, mahalleye dönüşen köyler, Büyükşehir Belediyesinin hizmet alanları, vatandaşlara ilave yükler geliyor mu, gelmiyor mu? Kapatılan Belediyelerin personelleri ne olacak? Büyükşehir olmanın vatandaşın hayatına birebir yansımaları ne olacak? Bütün bunları Van İl Genel Meclis´nin genç Başkan Vekili Öner Yiğit ile konuştuk.

Büyükşehir yasasını nasıl
değerlendiriyorsunuz?

Her kanun beraberinde hem iyilik getirir, bazen de tenkit edici hususlar da getirebilir. TBMM’nin çıkarttığı bu Yasa ile ilgili eğer uygulama esnasında sıkıntılar olursa, onları mutlaka giderirler. Köylerin mahalle olması bana onların imar bakımından kazanımlarını biraz daha arttıracak gibi geliyor. Şu da var: Halk, ‘Biz köy kalmak istiyoruz’ diyebilir.  Ama günümüzün yönetiminde artık köy kavramları kalkıyor. Van gibi İl Özel İdaresi’nin ayrı, Büyükşehir Belediyesi’nin ayrı bir tarz yönetim sergilemesi idari noktalarda sıkıntı yaratacağı anlaşılmalıdır. Çift başlılık, yani çift başlı yönetim kaldırılıyor. Tek bir Meclisin olması çalışmaların daha sağlıklı olacağı anlamına gelmektedir. Çünkü biz İl Genel Meclisi olarak 4 yıldır bu sıkıntıyı pratikte yaşıyoruz. İl Genel Meclisleri karar alsa bile Vali’nin onayı olmadıkça aldığınız karar havada kalıyor. Örnek verecek olursak, İl Genel Meclis Üyeleri olarak Edremit ilçesinde yapılan parkın % 80 bütçesini biz karşıladık ama ismini dahi biz veremedik, bize dahi sorulmadı. Oysaki, Kocaeli Dostluk Parkı olması bizim açımızdan sıkıntı yaratmadı, ancak bu ilin değerlerini ifade eden bir isim bırakılabilinirdi. Oysaki İl Özel İdaresinin Bütçesi ve İl Genel Meclisinin kararı ile yapılan bir parkın, birilerin tekelinde yapılıyor gibi gözükmesi ise İl Özel İdaresinde bile çift başlılık olduğunu gösteriyor. Anlaşılıyor ki, Vali’nin söylemi yasa niteliğine dönüşmüş durumda, artık bu olmayacak gibi görünüyor.

Büyükşehir Belediyesi nedir, tanımlayın dersek ne dersiniz?

Böyle bir fırsatı bana verdiğiniz, vatandaşlarımıza bu konuyu daha ayrıntılı anlatmamıza, kafa karışıklıklarının giderilmesine aracılık ettiğiniz için sizlere teşekkür ederim… Büyükşehir Belediyesi: “Sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan; idarî ve malî özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisi” olarak tanımlanmıştır.

Van özelinden konuşursak; Büyükşehir Belediyesi nereye kurulacak? Yeni ilçe oluşturulacak mı? Belde Belediyelerimizin durumu ne olacak?

Büyükşehirler, il belediyeleri Büyükşehir belediyelerine dönüştürülmek suretiyle kurulmaktadır. Van il belediyesi Büyükşehir belediyesine dönüştürülmektedir. Kısacası İpekyolu ilçesi için konuşursak; 18 mahalle, 30 Merkez köy, 2 Beldesi, (280.342 Nüfusu) ile Van ilinin en büyük ilçesi konumunda olacak. Diğer yeni kurulan Tuşba ilçesi ise 8 Mahalle, 59 Merkez köy, (129.555 Nüfusu) ile 2 inci büyük ilçe olarak Van iline katılmış oluyor. Diğer Büyük ilçemiz olan Edremit ilçesi ise 4 Merkez mahalle, 4 Merkez köy, 1 Belde (88.387 Nüfusu) ile güzel ve şirin bir ilçe görünümünde olacak. Beldelerimizin durumuna gelince; Büyükşehir yönetimlerinde anlayış olarak belde belediyeleri olmuyor. 1984 yılından beri Türkiye’de Büyükşehirler var. Bildiğiniz gibi İstanbul, Ankara ve İzmir’le başlamıştı bu yeni yerel yönetim tarzı. Geçen zaman içinde, Büyükşehir Belediyesi olan yerlerde Belde belediyelerinin pek verimli olamadıkları, kaynak israfına yol açtıkları, işlevsiz hale geldikleri görüldüğünden; Yeni Büyükşehir anlayışında Belde belediyelerinin kaldırılması gündeme geldi. Bu sadece Van’a özel bir uygulama değil. 2014 Mart ayında yapılacak Mahalli İdareler seçimlerine, 30 İlin Belediyesi Büyükşehir olarak girecek ve hiç birinde belde belediyesi olmayacak.
Türkiye, yerel yönetim modelinde yeni bir anlayışa geçiyor. Yerinden yönetim güçlendiriliyor. Az önce söylediğim gibi 1984 yılından beri uygulanan Büyükşehir modeli kısmen başarılı oldu. İstanbul, Ankara, İzmir ilk büyükşehir belediyeleri idi. Sakarya, Kocaeli, Gaziantep, Erzurum, Kayseri, Samsun… buralar da büyükşehir olunca çok önemli atılımlar gerçekleştirdiler. Buralarda çok etkili olmasa da kısmen bir yönetim anlayışı ortaya kondu. İlçe sayılarını artırmadan bu başarıya ulaştılar. Kocaeli’nin 12, Sakarya’nın 16, Samsun’un 17, Kayseri’nin 16, Gaziantep’in 9, Aydın´ın 17, Manisa´nın 18, Kahramanmaraş´ın 12, Trabzon’un 17 ilçesi var. Biz de ise şu anda merkez ilçeyle birlikte 12 ilçe var. Merkezde kurulan ilçe hariç herhangi bir yeni ilçe kurmadan süreci tamamladılar. Bu kanunla birlikte Van ilinde toplamda 13 ilçe sayısına ulaşılacak.

Halkın kaygıları daha çok hangi yöndedir?

Şimdi haklı olarak Belde sakinlerimiz şunu düşünebilir. Belediyemiz kapanıyor. Biz Belediye hizmetlerine nasıl erişeceğiz? Belediyelerin kapanması demek hizmetlerin kesilmesi demek değil. Daha iyi hizmet alma şansını yakalayacak bu beldelerde yaşayan halkımız. Nüfusu ve yerleşim yeri itibari ile merkez olmuş beldelerimiz var, Bostaniçi ve Erçek bu merkezlerimiz eskiden olduğu gibi yine merkez olmaya devam edeceklerdir. Bir yerin merkez olması, bazı kamu kurumlarının buralarda birimlerinin olması Belediye olmalarıyla ilişkili değildir. Sağlık tesisleri, eğitim kurumları, PTT şubesi, varsa Banka şubesi veya ATM’si, Elektrik hizmetleri bunlar eskiden olduğu gibi buralarda hep olacaktır. Hatta bu merkezler güçlü iki belediyenin yani Büyükşehir Belediyesinin ve Bağlı olduğu İpekyolu ilçe belediyesinin hizmet birimleri de bu merkezlerde ayrıca kurulacaktır. İtfaiye birimleri, Su Kanalizasyon İdaresi birimleri, Zabıta, Mezbahane, Ulaşım gibi hizmetlere erişim imkanı yerinde verilecektir. Bu beldelerimiz, çevreleri için eskisinden daha güçlü bir merkez olma özelliği kazanacaklardır.Köylerimiz ve Beldelerimiz İl Özel İdareleri, Kaymakamlıklar, K.H.G.B, Belediye hizmetlerine eskisinden daha kolay ulaşacaklardır. Bu beldelerimizde ve mahalleye dönüşen köylerimizde ikamet eden halk hem ilçe belediyesine hem de büyükşehir belediyesine oy kullanacaktır. Bu düşünüldüğünde hizmetlerden mahrum kalınmayacağı gibi, bir başka belediyeden değil oy verdikleri kendi belediyelerinden, hatta büyükşehir belediyesinden de hizmet alacaklardı.

Peki buralarda, bu beldelerde, hizmetlerde bir aksama olmaz mı?

Asla böyle bir şey söz konusu olamaz. Van’da 8 belde belediyesi var. Biraz gerçekçi olalım. Bir söz vardır: “Eğri oturup doğru konuşalım.” Bu belediyelerin %95’i, inanın personeline maaş bile ödeyemiyor. İş makinelerine mazot alamıyor. Emekli olan personeline tazminat ödeyemiyor. Bu şartlar altında zaten hizmet üretmekte güçlük çekiyorlar. Ancak bu yeni yerel yönetim yapısında böyle bir sorun olmayacak. Nerenin bir hizmete ihtiyacı var ise en güçlü bir şekilde, ekip ve iş makinesi, para kaynağı açısından eskisinden daha güçlü bir şekilde köylü, mahalleli, kentli ayrımı yapılmaksızın bu hizmetler en kaliteli bir şekilde gerçekleşecektir.

Tüzel kişiliği kaldırılan İl Özel idareler, belediyeler ve köylerin taşınır taşınmaz malları ve personelleri ne olacak?

Tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köylerin personeli, her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları, komisyon kararıyla ilgisine göre bakanlıklara, büyükşehir belediyesi, bağlı kuruluşu veya ilçe belediyesine devredilir. Bütün bu işlemleri; Van Valiliği’nce oluşturulacak Paylaştırma  Komisyonu yürütecek. Devir işlemleri ilk mahalli idareler genel seçimi itibarıyla uygulamaya konulacak.

Siz diyorsunuz ki: “Evet bir belediye kapanıyor ama aynı yerde iki belediye açılıyor. Aynı şekilde köyler de, iki belediyeden hizmet alacak.” Bu ne demek biraz açar mısınız?

Doğru, ben böyle görüyorum. Örnek vermem gerekirse; Hali hazırda bir köy düşünün! Her hangi bir belediyeden hizmet alıyor mu? Hayır almıyor. Oysa, bu yeni yapıda; bu köyümüz bağlı olduğu ilçe belediyesinin mahallesi olacağı için hem ilçe belediyesinden, hem de Büyükşehir belediyesinin yetki ve sorumluluğunda olan hizmetlerden yararlanacak. Beldelerde aynı şekilde olacak. Çok güçlü iki belediyeden hizmet alacaklar. Seçilmişler, atanmışlara nazaran daha etkili hizmet götürürler diye düşünüyorum.

Yeni Büyükşehir yasasında köylerin ve kapanan belediyelerin durumu nasıl düzenleniyor, biraz daha açar mısınız?

Van’da, 8 Belde, 576 Köy, 476 Mezra ve 5715 Km Köy yolu ağı bulunmaktadır. Bunlar bağlı bulundukları ilçenin mahallesine dönüştürülüyor. Bu köylerimizi ve beldelerimizi ilçe merkezlerine bağlayan yolların yapılması, bu yolların bakım ve onarımı, temizliği ve karla mücadele çalışmasını Van Büyükşehir Belediyesi yürütecek. Köylere ve beldelere su ve kanalizasyon alt yapısı götürülmesi, İtfaiye hizmetleri verilmesi, Mezarlıkların bakımı, mezarlık yerlerinin tespiti ve işletilmesi, Mezbahanelerin (Kasaphanelerin) yapılması işletilmesi gibi bir çok hizmeti sayabiliriz. Elektrik, telefon, sağlık , eğitim vb. gibi hizmetlerde bir değişiklik olmayacak yine eskiden olduğu gibi artarak bu hizmetler devam edecektir.

Köy ve beldelerimiz için aslında önemli bir değişimden bahsediyorsunuz. Bu saydıklarınız büyük bir şans olarak gözüküyor. Güçlü bir belediyeden, asla mazeret öne süremeyecek bir yapıdan söz ediyorsunuz. Peki nasıl teşkilatlanır Van Büyükşehir Belediyesi?

Büyükşehir belediyelerinin 3 organı vardır. Büyükşehir Belediye Başkanı, Belediye Meclisi ve Belediye encümeni. Büyükşehir belediyelerinin karar organı Büyükşehir Belediye meclisidir. Büyükşehir Belediye meclisi, İlçe belediye meclislerinden gelen meclis üyelerinden oluşur. İlçe Belediye başkanları Büyükşehir meclislerinin doğal üyesidir. İlçelerden nüfusları oranında meclis üyesi Büyükşehir Belediye meclisine gelirler.Büyükşehir Belediye Teşkilatı, Genel Sekreterlik, Daire başkanlıkları ve Müdürlüklerden oluşur. Hizmetler daha etkin ve hızlı yürüsün diye Genel Sekreter Yardımcılıkları oluşturulur. Konusuna ve bölgesine göre teşkilatlanır. Altyapı, üstyapı, yol, su kanalizasyon, İmar, Çevre, Zabıta, Ulaşım, itfaiye, mezbahane, mezarlıklar vs. gibi konuları yürüten elbet bir merkez birimi olacaktır. Ancak Büyükşehir sınırları içinde yerleşkeleri ve birimleri olacaktır. İlçe merkezlerinde, hatta hali hazırdaki beldelerde birimleri olacaktır. Bir hizmetin bir yere gitmesi gerekiyorsa; oraya en yakın noktada Büyükşehir belediyesinin mutlak surette bir birimi olacaktır. Örneğin itfaiye hizmetleri Van ilinin tamamına, en ücra noktasına zamanında erişecek şekilde planlanacak, müfrezeleri ve birimleri ona göre konuşlandırılacaktır...
devamı yarın...
Röportaj: Oktay CANDEMİR