Küçük atölyesinde değer üretiyor!

Ayakkabıdan ziyade bir kültür de olan 'reşik' Van'da sadece Mecit ustanın ellerinden hayat buluyor. Doğubeyazıt ve Iğdır'ın köylerindeki koçerler tarafından keçi kılından ve kendirden örülen, Van'da da Mecit ustanın ellerinden ayakkabıya dönüştürülen 'reşik', buralarda pek bilinmese de ünü ülke sınırlarını aşmış durumda. Yöre Kundura sahibi Mecit Emen Usta, binbir emekle üretilen 'reşik ayakkabı'yı Avrupa'ya kadar gönderdiğini söylüyor. Bir çift reşik ayakkabının teslim süresinin 15 günü bulduğunu, çünkü bu işin son derece zahmetli olduğunu anlatan Mecit Usta, bu kültürü yaşatma konusunda kararlı.

Geçmişi çok uzun yıllara dayandığı belirtilen 'reşik' ayakkabı, Van'da Mecit Emen isimli ayakkabı ustası tarafından üretiliyor. Reşik'in yapımında kullanılan ana ürün Doğubeyazıt ve Iğdır'ın köylerindeki koçerler tarafından keçi kılından ve kendirden örülüyor. Örülen bu ürün koni şeklinde ayakkabı ustası Mecit Emen'e ulaştırılıyor. Ardından 15 günü bulabilecek zahmetli bir işe koyulan Mecit Usta, ortaya 'reşik' denen, yılların kültürünü yansıtan ayakkabıyı çıkarıyor.
'Reşik' ayakkabının seri üretimi yok. Tamamiyle el emeği, göz nuru bir işçiliğin sonucunda ortaya çıkıyor. Böyle olunca da üretimi de son derece sınırlı kalıyor. Bu ürün, sipariş üzerine folklor ekiplerine, İstanbul ve bazı Avrupa ülkelerine de gönderiliyor.
Tamamen doğal ürünlerle elde edilen reşik ayakkabının, sağlık açısından da büyük faydasının olduğu belirtiliyor. Su tutmayan, çok zor çürüyen, nefes aldığı için de ayakta bakteri üretimini engelleyen, bu nedenle koku ve terlemeye de mahal vermeyen reşik, sahiplenilmeyi bekliyor.
Reşik ayakkabıyı üreten Mecit Emen Usta'dan hem reşikin hikayesini, bilinmeyen yönlerini hem de ustanın mesleğe giriş hikayesini kendisinden dinledik.

“MESLEĞE BAŞLAYALI 32 YIL OLDU”

Mecit Emen usta, 32 yıl önce ayakkabı tamirciliği mesleğine başladığını söyledi. 20 yıl önce de reşik ayakkabı üretme serüvenine giriştiğini belirten Mecit Usta, bakın neler söylüyor; “32 yıl önce kundura tamirciliği ve imalatı işine başladım. Tabi reşik serüvenim de 20 yıl önceye dayanıyor. Mesleğe başladığım zaman 1986-87 yıllarıydı. Yaz tatilimi boş geçirmemek için kundura işi yapan bir iş yerine gittim. Hamit Altıntepe diye bir ağabeyimiz vardı, onun yanına gittim, çalışmak istediğimi söyledim. Ayakkabı boyayabilir misin diye sordu, ben de boyarım dedim. İşe başladım, bir müddet ayakkabı boyadım, sonra beni tezgaha aldı. Pençe, topuk, dikiş ve ilaç derken uzun bir süre yanında çalıştım. İlk işi öğrenme serüvenim bu şekilde oldu. O zamanlar hem çok kundura tamircisi vardı, hem de tamir işine çok rağbet vardı. Tamirciler o zamanın iyi esnaflarıydı. O zamanlar bir kunduracıya gittiğin zaman öyle hemen ayakkabını yaptıramazdın, kuyruklar olurdu, sıra beklerdin. Biz işe sabah saat 07:00’de başlardık, 22,00 sıralarında ancak eve giderdik. Kendime özgüvenim vardı, çıraklık dönemim 1 yıl sürmedi, ayakkabı boyacılığı ile başladığım işte 1 yıl sonra ihtiyaçtan dolayı yani sektörün ihtiyacından dolayı dükkan açmaya karar verdim. Şenyüz Sokakta bir barakada işe başladım ve şimdi geriye dönüp baktığım zaman tam tam 32 yıl olmuş.”

“SEKTÖRÜMÜZ YOK OLMAYA YÜZ TUTTU”

Ayakkabı tamirciliği sektörünün ülke genelinde yok olmaya yüz tuttuğunu belirten Mecit Usta, bunu da şu şekilde açıklıyor; “Bizim sektör ülke genelinde yok olmaya yüz tuttu. İnsanlar böyle bir işte gelecek göremedikleri için, ya da şöyle söyleyeyim; ayakkabı tamirciliği toplum gözünde sıradan, basit bir iş olduğundan, dahası karizma bir iş olmadığı için talep görmüyor. Ve böyle olunca da çırak yetiştiremiyoruz. Çırak yetiştiremediğimiz için de aile şirketi gibi çalışıyoruz. Bir tane çırağım var yaklaşık 10 yıldır yanımda çalışan. Ve o da bana diyor ki; 'ben askere gideceğim, dönünce geri gelmeyeceğim”.' Niye, çünkü daha karizma işler yapmak istiyor.”   

“REŞİK AYAKKABININ HİKAYESİ”

Adeta bir kültür olan reşik ayakkabı üretimine başlama hikayesini de gazetemizle paylaşan Mecit Emen Usta, şöyle konuştu; “Kundura tamir ve imalatı işine başlarken reşik ayakkabının ne olduğunu bilmiyordum. Bahçesaray tarafında bir ablamız vardı, ismi Sündüs'dü. Bir kaç kez kendisi Van’a geldi, baktım reşik dediğimiz ayakkabıdan yapıyor. Daha sonra bunları yapıp bana göndermeye başladı, ben de onlara taban işliyordum. Bunları yapıp, Bahçesaray'da satıyormuş. Sonradan öğrendiğime göre bu ablamız ihtiyaç sahibiymiş. Tabi bu iş de elinden geldiği için vatandaşlar da ona destek olmak adına, katkıda bulunmak amacıyla siparişler veriyorlarmış. Ben de bunu yapmaya başlayınca bir kaç tane hocamız da gördü, hocalarımız folklör ekibine böyle bir tasarımın başarılı olacağını, yakışacağını söylediler. Sonra yaptık ve muvaffak olduk. Van’daki bütün foklör ekiplerinin birincilikleri bizim yaptığımız reşiklerle geldi diyebilirim. Yani reşik ayakkabının da katkısı büyük oldu bu birincileklerde.”

“KEÇİ KILINDAN VE KENDİRDEN YAPILIYOR”

Reşik ayakkabının keçi kılından ve kendirden yapıldığını, bunların da Doğubeyazıt ve Iğdır'ın köylerindeki koçerler tarafından örülerek koni şeklinde kendisine gönderildiğini ve kendisinin de bunu uzun uğraşlar sonucu ayakkabıya dönüştürdüğünü anlatan Mecit Usta, şunları söyledi; “Reşik ayakkabı keçi kılından üretiliyor. Doğubeyazıt ve Iğdır köylerindeki koçerler örüyorlar, onlar koni şeklinde işliyorlar. Hem daha sıkı hem daha ince oluyor. Biz bu şekilde talep ettik, onlar da bize bu şekilde yapıp gönderiyorlar. Bunun aşamaları var, dokuma bittikten sonra kök boyayla boyanmış yünler ile desen atıyoruz. Bölgemize has motifler kullanarak Reşik Ayakkabıyı süslüyoruz. Bayan, çocuk ve erkek kalıpları var. Kalıplara çekilme ve taban montajından sonra hazır hale geliyor. Tabi bu işlemler böyle hızlı bir şekilde olmuyor., Ayakkabıdan daha ağır işleyen bir işçiliği var. Bize verilen siparişleri yani bir çift Reşik Ayakkabıyı biz ancak 15 gün içerisinde teslim edebiliyoruz. Seri üretim yok, hepsi el emeği olduğu için kalıp süreci, taban süreci ve özel motifler talep edildiği için bu motifler de elle işleniyor yani bütün hepsi el emeği göz nuru. Onun için acele etmiyoruz. Yaklaşık 15 günde teslim edebiliyoruz. Hızlı yapalım, çok para kazanalım derdinde değiliz. Bu kültürel mirası biz gün yüzüne çıkardık, bunun da kendi özelliğini kaybetmemesini istiyoruz, bölgemize has birşey olsun istiyoruz. Dışarıdan gelen insanlar bir çift Reşik alalım desinler istiyoruz. Ayakkabı giyildikçe kendi reklamını kendisi yapıyor zaten. Ben dışarıya çıkınca yürüyüş ayakkabısı olarak giyiyorum.  çevreden dikkat çekiyor, bana soruyorlar nereden aldın diye. Böylece merak uyandırıyor, ilgi çekiyor...”

“AVRUPA'DAN SİPARİŞ ALIYORUZ”

Reşik ayakkabının ününün ülke sınırlarını da aştığını belirten Mecit Usta, “Son dönemlerde Avrupa’dan siparişlerimiz oluyor, geçen yıl Avustralya ve Almanya’ya gönderdik. Ürünü duyan zaten hemen istiyor. Satışlarımız perakende şeklinde. Kadıköy’de bir moda evi var, Ankara’da folklör ekiplerine tasarım yapan bir firma var onlar toplu alıyorlar. Amacımız bu kültürel mirası yaşatmak. Daha önce de belirtmiş olduğum gibi emek isteyen bir iş. Bir çift Reşik Ayakkabının fiyatı 150 TL. Bu bir miras ve bu kültürel mirası yaşatmak adına bu işi yapıyoruz. Ve açıkçası bu işin maddi olarak çok bir getirisi yok. Bu kültürel mirası gün yüzüne çıkarmamız, üretim yapmaya devam etmemiz bizim için bir övünç kaynağı. Ve üretimimiz de, kararlılığımız da bundan. Reşik ayakkabıyı bayanların daha çok tercih ettiğini gördük, giyimi çok rahat, doğal olduğunu htikleri için alıyorlar. Zaten hep insanlara giydirerek kendimizi tanıtıyoruz, bu  ayakkabıyı arkadaşında gören bizim irtibat telefonlarımızı alıyor ve sipariş veriyor.” diye konuştu.

TAMAMEN DOĞAL BİR ÜRÜN

Mecit usta, son olarak reşik ayakkabının özelliğini de şu şekilde özetledi; “Keçi kılından ve kendirden yapıldığı için tamamen doğal bir ürün olan Reşik ayakkabı insan sağlığına çok faydalı. Çok zor çürür ve su tutmaz, derinin nefes almasına sebep olduğu için bakteri üremiyor, doğal keçi kılından yapıldığı için bakteri tutmuyor, bakteri tutmadığı için de koku yok, terleme yok, mantar oluşumunu engelliyor, kaşıntı yapmıyor. Hafif malzeme olduğu için uzun veya kısa mesafe yürüyüşlerde insanlara ağırlık vermiyor, çok uzun yıllar giyilebilir yani sıkıntılı ayaklar için tavsiye edilebilecek bir ürün...”

Özel Haber: M.Selim KURT