Geçici muafiyet sonrası İran ne yapacak?

Erdal Tanas Karagöl

SİYASET 29.04.2019 10:52:28 0
Geçici muafiyet sonrası İran ne yapacak?
Tarih: 01.01.0001 00:00

Geçici muafiyet sonrası İran ne yapacak?

ABD, 2018 yılı Kasım ayında Çin, Hindistan, Güney Kore, Japonya Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Tayvan’a, İran ile petrol ticaretinde uygulanacak yaptırımlardan geçici muafiyet tanımıştı. Söz konusu muafiyet bu hafta yani 2 Mayıs’ta sona eriyor.

Bu süreçte İran’dan petrol ithal eden ülkeler açısından yeni bir dönem başlayacağı aşikar. Bu ülkeler ya petrol taleplerini karşılayacak yeni üretici ülkeler bulacak ya da mevcut ülkelerden daha fazla petrol ithal edecekler.

Peki bu durumda yaptırımların muhatabı olan İran ne yapacak? İran’ın bir sonraki hamlesi ne olur? Dünya enerji piyasalarını neler bekliyor?

İRAN NE YAPACAK?

İran, petrol gelirlerine bağımlı bir ülke. Türkiye nasıl petrol ve doğal gaza bağımlıysa, İran da petrolden ve doğal gazdan gelen gelirlere bağımlı bir ülke. Ayrıca, İran dünya petrol rezervlerine sahip ülkeler arasında ilk dörtte yer alırken, doğal gazda ise ilk sırada yer alıyor.

Dolayısıyla, İran’ın bu kadar petrole ve doğal gaz gelirlerinebağımlıyken petrol ihraç edemeyecek olması, ekonomisi için büyük yıkım olur.

Diğer yandan, İran bulunduğu bölgede dünya petrol transferinin yüzde 40’ının gerçekleştiği Hürmüz Boğazı’nın kontrolünü elinde tutuyor. İran’ın dünyaya petrol ihracatı yapamayacak duruma gelmesi halinde Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidinde bulunması, küresel petrol ticareti açısından stratejik bir önemi bulunuyor.

Bu nedenle, İran’ın olası Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidi yaptırımlar sonrası yeni bir evreye geçilmiş olacak.

Tabii diğer bir konu da, petrole yüksek oranlarda bağımlılığı ve yüksek miktarda petrol talebi olan Çin ve Hindistan’ın bu talebi nereden karşılayacağı oluşturuyor. Siyasi açıdan da uygulanacak yaptırımların Çin ve ABD arasında var olan ticaret savaşlarını daha da derinleştireceği öngörülmektedir.

İRAN HÜRMÜZ BOĞAZI’NI KAPATMA KOZUNU KULLANIR MI?

İran için petrol ihracatının hayati derecede önemli olduğu açık. İran’da zaten uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeniyle ekonomik sıkıntılar had safhada. Bu nedenle İran’ın petrol satamamasının ve enerji denkleminin dışına itilmesinin kendisi için çok kabul edilebilir olmayacağı aşikâr.

Bu nedenle bu bölgede elinde var olan birçok kozu kullanacağı beklenmektedir. Bu kozlardan en önemlisi de kontrolü kendisinde olan ve dünya petrol transitini sağlayan Hürmüz Boğazı’nı kapatma kozu.

HÜRMÜZ BOĞAZI NEDEN ÖNEMLİ?

Hürmüz Boğazı önemli. Çünkü Hürmüz Boğazı’nın coğrafi konumunun yanında Ortadoğu’daki petrol kaynaklarına sahip olan önemli ülkelerin bu kaynaklarını, Asya, Avrupa, Pasifik, ve Kuzey Amerika enerji piyasalarına transfer edilmesini sağlayan stratejik bir geçiş güzergahı da. Ayrıca, Umman Denizi ile Basra Körfezi’ni birbirine bağlaması açısından da bölgede ayrı bir önemi olduğu açık.

Diğer yandan, deniz yoluyla uluslararası piyasalara transfer edilen petrolün yüzde 40’ından fazlası Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor.Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak gibi bölgenin ham petrol üreticileri petrolün büyük kısmını Hürmüz Boğazı’ndan dünya enerji piyasalarına transfer ediyorlar.

Peki Hürmüz Boğazı’nın bu kadar stratejik konumu varken, yaptırımlardan bunalan İran, Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidini hayata geçirir mi? İran bu tehdidi somut hale getirirse başta muhatap olan ülke ABD ve bölgedeki diğer petrol üreticileri ne tepki gösterir?

Sanırım sorulacak en ciddi soruların başında bunlar geliyor. Öte yandan, dünya petrol üreticilerinin karşılaştıkları bu sorun, dünya petrol ticareti için önemli bir tehdit olduğu gibi arz sıkıntısının petrol fiyatlarına nasıl yansıyacağı da önümüzdeki dönemde cevabını arayacağımız soruların başında gelmektedir.