VAN’ DA EĞİTİMİN DÜNÜ VE BUGÜNÜ
İlimizde yaşanan iki büyük deprem felaketi sonrasında ağır hasar gören okullarla birlikte birçok eğitim tesisinin yıkılması sonucunda 2011 – 2012 Eğitim-Öğretim yılı, Van düzleminde sıkıntılarla tamamlandı. Yaklaşık 70.000 öğrenci eğitim-öğretimini farklı illerde tamamlarken, ilde kalan öğrencilerin de neredeyse yarısı, okulları hasarlı olduğundan veya yıkıldığından, taşımalı eğitim kapsamında aynı binayı iki okul dönüşümlü, hatta aynı sınıfta ve aynı anda iki okulun öğrencileri birlikte kullanarak ya da konteynır sınıflarda ders yaparak öğrenimlerini tamamladılar.
Bakanlığın, TOKİ’nin ve hayırseverlerin yaptığı yeni okulların birçoğu 2012 – 2013 eğitim öğretim yılına yetiştirilip Van’daki derslik sıkıntısını giderirken, bazılarının da tamamlanamamış olması, bu yıl da birçok öğrencinin taşımalı eğitim-öğretime devam etmesine sebep oldu. Bu durum, eğitimdeki maliyetin de artmasını zorunlu hale getirdi. Güçlendirilmesi gereken 40 okullardan ancak yarısının güçlendirilmesi tamamlanmış, diğer yarısının güçlendirilmesinin ise gelecek eğitim-öğretim yılına yetiştirileceği söyleniyor. Yapımı devam eden okulların ve güçlendirilmesi devam eden okulların tamamlanması ile birlikte önümüzdeki eğitim öğretim yılında Van ili, derslik anlamında rahatlayacak gibi görünüyor. Ancak unutulmamalıdır ki ilimizdeki mevcut dersliklerin sayısı kadar yeni dersliklerin yeniden yapılmasıyla Van’ da eğitim 30’ar kişilik öğrencilerle normal eğitime dönecektir. Öğrenci sayısının çok yoğun olduğu ilimizde, derslik sayılarının yetersizliği, eğitimdeki kaliteyi düşürmekte ve eğitimde fırsat eşitliğini eşitsizlik durumuna dönüştürmektedir.
VAN’ DA MEVCUT SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
1- Öğretmen Atamaları: İlimize sürekli aday öğretmenlerin atanması ve adaylıklarının kaldırılmasıyla birlikte farklı sebeplerle tayin alıp başka illere gitmeleri, kalıcı çalışmaların tamamlanmasını engellemekte ve eğitimdeki devamlılığı zedelemektedir. Bu problemin giderilmesi için; Van gibi kalkınmada öncelikli illerde şartların zor olduğu okullara farklı puanlamalar getirilerek buralarda görev yapacak öğretmenlerin seçimi en az 5 yıl mesleki deneyimi olan ve ciddi bir ücret artışı sağlanarak, isteğe bağlı atama yöntemiyle sağlanabilecektir. Böylelikle, bu okullarda görev yapan öğretmenler, epey geçmiş (nostalji olmuş) yıllarda olduğu gibi yeniden değer görecek, yörenin ve yöre halkının öncüsü, lideri, yönlendiricisi rolüyle hem çocukların hem de çevrenin eğitimdeki ve toplumsal süreçteki gelişimine ivme kazandıracaktır. Böylelikle eğitime yapılan devasa yatırımlar, asıl amacına ulaşmış olacaktır.
2- Ücretli Öğretmenlik: Yıllardır ilimizdeki öğretmen ihtiyacının neredeyse dörtte biri ücretli öğretmenlik sistemiyle karşılanmaktadır. Ücretli öğretmen olarak farklı branşlarda görev yapan öğretmenlerin; gerek görevlerine geçici olarak bakması, gerekse kendi mezun oldukları alanlarda çalışamaması nedeniyle eğitim-öğretimin kalitesi olumsuz etkilenmektedir. Ayrıca formasyon eğitimi almamış bireylerin öğretmen olarak görev alması, geleceğimiz olan çocuklarımızın kişilik gelişimlerinde de olumsuz izler bırakabilmektedir. Bu durum bir an önce bakanlık tarafından yapılacak planlama dahilinde mevcut norm ihtiyacına göre, branşına uygun öğretmen atamalarının eksiksiz bir şekilde tamamlanması büyük önem arz etmektedir.
3- Yönetici Atamaları: Sadece sınav puanına dayalı olmayan mülakat, bilgi, beceri, yönetişim anlayışı çerçevesinde mesleğini icra eden, üreten, yapacağı projelerle kurum standardını artıran, performans değerlerini yükseltebilen, lider yöneticilerin belirlenmesi için çalışmaların başlatılması gerekmektedir. Görev yaptığı kurumu geliştirip fark yaratabilecek gönüllü ve başarılı eğitim yöneticilerinin il, ilçe müdürlüklerinde ve okul yönetiminde etkin rol oynamaları, ilimizdeki eğitim öğretimin başarı çıtasını yükseltmede önemli rol oynayacaktır. Çalışanların performansını düşüren, görev yapma şevk ve arzusunu yok eden, zedeleyen kişilerin yerine çalışanlarını motive edebilen, doğru iletişim kurabilen, sağlıklı ve yerinde karar alabilen, kişisel çıkarlarını gözetmeyen ve yöneticilik özelliklerine sahip kişilerin atanması gerekmektedir.
4- Eğitimcilerin Eğitimi: Öğretmenlerin mesleki gelişimleri için çalışma sürecinde branş ve zümreleri bazında bir plan dahilinde uzaktan eğitim, konferans ve eğitim çalıştaylarıyla, eğitimdeki yenilik ve gelişmeler sürekli olarak öğretmenlere aktarılmalıdır. Bu bağlamda üniversite ile sürekli işbirliği ve dayanışma içinde akademisyenlerin de katılımıyla ortak faaliyetlerin yürütülmesi, ilimizdeki ortaöğretim son sınıf öğrencilerinin aday öğrenci olarak üniversitenin çeşitli fakülte ve bölümlerine gönderilmesi, eğitim fakültesi son sınıftaki öğretmen adaylarının yıl boyunca okullarda yardımcı öğretmen olarak görev almalarının sağlanması yararlı olacaktır.
5- Seçmeli Dersler İçin Öğretmen İhtiyacı : 4 + 4 + 4 sistemiyle öğrencilerin ilgi ve isteklerine bağlı seçtikleri seçmeli derslere öğretmen temini ülke genelinde olduğu gibi Van’da da büyük bir problem olarak görülmektedir. Söz konusu seçmeli derslere donanımlı, alanında uzman öğretmenlerin atamalarının sağlanması kaliteyi artıracaktır.
6- Performans Değerlendirme: Torba yasayla birlikte çalışanların sicil amirlikleri ve öğretmenlerin performanslarını ortaya koyan yönetici sicil notları kaldırılmıştır. Bununla ilgili yeni bir çalışma yapılmadığından dolayı görevini layıkıyla yapan öğretmen ile aksatan öğretmenlerin değerlendirilmeleri sağlıklı bir şekilde yapılamamakta ve böylece çalışanların performansları değerlendirilememektedir. Çalışanların görevlerine bağlılıkları ve performansları sadece eğitim yöneticileri, eğitim denetçileri tarafında değil, bizzat öğrenciler, veliler, okul aile birlikleri, idareciler, kurum standartlarına uygun çalışma ölçekleriyle görev zorlukları ve eğitim ortamları göz önünde bulundurularak objektif bir şekilde değerlendirilmelidir. Ödüllendirme konusunda cimrilik yapılmaması, öğretmenlerin görevlerine bağlılıklarını artıracaktır.
7- Hizmetiçi Eğitim Faaliyetleri: Eğitim-öğretim yılı başındaki ve sonundaki toplam bir aylık mesleki çalışmalar süreci, yıllardan beri öğretmenlerin en verimsiz geçirdikleri bir süreçtir. Bu sürecin daha verimli hale getirilmesi için bakanlık ve il nezdinde çalışmalar planlanarak, öğretmenlerin branşları, zümreleri bazında bir araya getirilerek yıl içindeki çalışmalarının paylaşılarak değerlendirilmesi, bir sonraki yıl yapılacak etkinliklerin belirlenmesi, uygulamadaki iyi örneklerin projelendirilip tüm öğretmenlere duyurulması ve bu iyi örneklerin bakanlık web sitesinde oluşturulacak linklerden öğretmenler tarafından takip edilebilir hale getirilmesi, uygulanan yararlı etkinliklerin ülke geneline yayılmasını sağlayacaktır.
8- Okul ve Derslikler: İl genelindeki okul ve derslik ihtiyaçları, bir planlama dahilinde nüfus dağılımı ve çağ nüfusundaki öğrenci sayıları ile okullardaki ulaşım mesafeleri dikkate alınarak belirlenmelidir. İhtiyaç duyulan ana sınıfı veya anaokulları, ilkokul, ortaokul ve türlerine göre ortaöğretim kurumları yerleşim alanının tamamı dikkate alınarak oluşturulmalıdır. Derslik başına en fazla 30 öğrencinin olacağı ve normal eğitim öğretimin uygulanabileceği okul ve derslikler yeniden değerlendirilip planlanmalıdır. Bu bağlamda ilkokul ve ortaokul binalarının da birbirinden ayrılarak öğrencilerin yaş gruplarına uygun okul binalarının ve bahçe düzenlemelerinin yapılandırılması bir an önce hayata geçirilmelidir.
9- Donanım: Okulların türlerine göre belirlenen donatım malzemeleri, eğitim araç gereçlerinin tamamlanması ve bakanlığın Fatih Projesi kapsamındaki dersliklerin oluşturulması için çalışmalar ivedilikle başlatılmalıdır. Eksikler tamamlanarak ülke genelindeki aynı tür okulların eşit donanıma sahip olması sağlanmalıdır.
10- Taşımalı Eğitim: Taşımalı eğitime harcanan para, her yıl devlet bütçesine büyük bir yük getirmektedir. İyi bir planlama ile taşımalı eğitime ayrılan bütçeyle, yeni okul ve dersliklerin yapılması sağlanabilir. İlimizdeki mezralar dahil tüm köylerde, ilkokul ve derslikleri ihtiyaca cevap verecek ölçüde eğitim-öğretim hizmeti vermekte; ancak kırsaldaki ortaokul ve ortaöğretim öğrencileri taşımalı eğitim kapsamında öğrenimlerini sürdürmektedirler. Bu durum, bölgenin coğrafi şartları da göz önünde bulundurulduğunda; hem ulaşımda zorluklara neden olmakta, hem de zamanın etkin kullanılması açısından çeşitli olumsuzluklara neden olmaktadır. Bu sorunun yeniden gözden geçirilerek, uzak mesafedeki öğrencilerin ve taşımanın zor yapıldığı yerlerdeki öğrenciler için plan dahilinde okul türlerine uygun okul bahçelerine yapılacak kız ve erkek öğrenciler için yapılacak pansiyonlarla hem maliyet düşecek, hem de eğitimdeki kalite artırılacaktır.
11- Okul Ödenekleri: Bakanlığın ortaöğretim kurumlarına gönderdiği yıllık ödeneğin plan dahilinde ve ihtiyaca uygun şekilde temel eğitim kapsamındaki ana sınıfları, ana okulları, ilkokul ve ortaokullara da (derslik ve öğrenci sayıları göz önünde bulundurularak) göndermesi gerekir.
İlimizdeki öğretmen sirkülâsyonu, okul ortamları, ailelerin bilinçsizliği, anadilin etkin olarak kullanıldığı bölgelerde Türkçe’nin öğrenilmesindeki güçlükler, eğitim-öğretimdeki tüm paydaşların bir araya gelerek yapılacaklarla ilgili gerekli çalışmaları yapmamaları, süregelen eğitim-öğretimdeki başarısızlığın en belirgin nedenleridir. Ayrıca öğrencileri sadece sınavlarla değerlendirip bir yarış içerisine sokarak öğrenmenin önünün tıkandığı, etkin eğitim-öğretim çalışmalarının yapılmadığı görülmektedir. Konuyla ilgili, öğrencilerin yenilenen eğitim müfredatı dahilinde araştıran, düşünen, proje geliştirebilen, bireysel ve grup çalışmalarında başarılı olan, çocuğun ilgi ve ihtiyaçlarına uygun çalışma kriterlerinin yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Eskiden olduğu gibi kara tahta başında anlatım yöntemini kullanan öğretmen modeli yerine;
- Öğrencilerin aktif olduğu,
- Onların becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapan,
- Proje ve performans ödevlerinin anlamını bilen ve bu ödevleri veliye yönelik değil öğrenci seviyesine ve şartlara uygun olarak belirleyen, verdiği proje veya performans ödevini objektif olarak değerlendiren,
- Ders içi etkinliklerde öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştiren,
- Dersi ve okulu sevdiren,
- Öğrencilerin farklı bilgi-becerilerini ölçen, sınavlar hazırlayan,
bir öğretmen modeli, eğitim-öğretimdeki kaliteyi artırmada en etkin rollerden birini oynayacaktır.
Bütün bu gerçekler ve ortada buna yönelik çözüm önerileri de varken, Van’ın Milli Eğitim Müdürleri sıkça değişiyor. Ancak gözle görülen bir gerçek de şu ki; Van’ın eğitim kalitesi bir türlü değişmiyor. Son sıralardaki yerimiz, yine değişmiyor. O zaman sormak lazım, bu müdürler neden değiştiriliyor? Ya da değişmesi gereken Milli Eğitim Müdürleri mi? Yoksa bundan önce değişmesi gereken şey zihniyet mi? Köhnemiş, karakter haline gelip katılaşmış mevcut sistem mi? Değişim, hayatın karşı konulamaz bir tabiatı ve bu değişim dinamiklerini doğru okuyup yakalayamayanlar, hayatı ve başarıyı, geriden ve taklit suretiyle takip etmek zorunda kalırlar. Asıl sorunu ve sorunları bulacak ve giderecek akıllara daha çok ihtiyaç var sanırım.
Yukarıdaki ana ve alt başlıklarda bahsedilen problemler ve çözüm önerilerinin eğitimin paydaşlarından olan yöneticiler, öğretmenler, veliler, kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri, STK temsilcileri, yerel basın çalışanlarının ortak katkılarıyla ve destekleriyle dikkate alınacağına ve problemlerin giderilmesi hususunda herkesin duyarlı davranacağına yürekten inanıyorum. Depremin yıktıklarını ve zihinlerimizde bıraktığı derin izleri unutturacak çalışmalarla dolu 2012 – 2013 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde herkese başarılar diliyorum.
