Tarih: 04.03.2015 10:32

Facebook Twitter Linked-in Whatsapp

Kur’an, Allah’ın son Elçisi Hz. Muhammed’e göndermiş bulunduğu vahiylerin kendisinde toplanılarak meydana getirilmiş Kitab’ın adıdır. Bu Kitab Allah tarafından korunmaya alınmış (15 Hicr 9) bir Kitab olup, gönderilen vahiylerden herhangi birisi onda eksik değildir. Tekrar tekrar okutularak kalbine yerleştirileceği taahhüdü verilmiş (25 Furkan 32) ve gerçekten de bir kelime eksiği dahi kalmadan Resulü’ne belletilmiş, Resulü (s.)’nün de yazdırdığı ve ezberlenmek suretiyle çok fazla insanın zihninde ve elinde yazılı olarak derlenmiş bir Kitab’tır. Ki O’nun Allah’ın Kitab’ı olduğundan, Allah’ın gönderdiği vahiyleri eksiksiz bir biçimde içinde bulundurduğundan, vahyedilenden başka birşeyin kendisine katılmadığından kesinlikle eminiz. Bundan ötürü «Şöyle şöyle bir vahiy geldi. Biz onu belledik ve uyguladık. Lâkin şimdi insanların levminden çekinmese idim o vahyi Kur’an’a dahil ederdim» türünden Kur’an’a aykırı rivayetlere kesinlikle itibar etmiyoruz. İtibar etmemeyi de dinimizin vazgeçilmez bir gereği olarak görüyoruz. Hadis Kitablarında böylesi Kur’an’a aykırı bir çok rivayeti, külliyâtı inceleyenler açıkça görebilirler.

Vahyin geldiği ortam da bugünkü gibi İslâm’dan oldukça uzak bir ortam idi. Çevresindeki hemen bütün insanlar Allah’ın Resul’ünü kınar ve onu Ievmederken O ve inananlar bu levme rağmen Rabb’lerince emrolundukları gibi hareket ediyorlar ve insanların levmine önem vermiyorlardı.

Vahiy yalnız Muhammed(s.a.)’e geliyor ve O da onları diğer insanlara söylüyordu. Hiçbir zaman ‘örneğin Ebû Bekr(r.a)’e de vahiy gelerek: “Haberin olsun Allah, arkadaşın Muhammed’i elçi seçti ve ona vahyediyor” denilmemişti. Muhammed (s.a.) kendi ağzından insanlara: «Ben de sizin gibi bir insanım. Ben ancak Rabb’imin bana vahyettiklerini sizlere söylüyorum. Onlara ilk önce ben uyuyorum ve sizleri de uymaya çağırıyorum»(1) diyordu. Karşısındaki insanların da pek az bir kısmı, örneğin yine Hz. Ebû Bekr: «Seninle yıllardır arkadaşım. Herkesin iyiliğini ister ve düşküne yardımcı olursun. Bana hiç yalan söylemediğin gibi, bir başkasına yalan söylediğine dair bir haber de bana ulaşmış değil. Bu sebeble eğer bu sözleri sen söylüyorsan, diğer sözlerin gibi onlar için de bana doğrudur demek düşer» diye karşılarken, insanlardan büyük bir kısmı O’na bir hâl olduğunu, böyle şeyleri kendisinden önce kimselerden duymadıklarını, ataları (Kureyş)ndan da böyle birşeyin kendilerine intikâl etmediğini bu sebeble de Muhammed’in söylediklerinin kendilerine güven vermediğini söyleyerek onu reddediyorlardı. Her iki tarafın da yaptığı Muhammed (s.a.)’in söylediklerini akılları ölçüsünde değerlendirmekti. Onu kabul edenler de, onu reddedenler de akıllarına göre değerlendirme yapıyor ve kabul veya reddediyorlardı onu. Ne var ki Ebu Bekr (r.a) gibilerin aklî gerekçeleri esaslı ve geçerli olduğu halde, reddedenlerin gerekçeleri yüzeysel ve geçersizdi. Her iki tür tavrın benzerlerine günümüzde de rastlamıyor muyuz? Yeni şeyler işittiklerinde kimilerinin: «Büyüklerimizden (atalarımızdan) hiç böyle şeyler duymamıştık. Onların söylediklerine rağmen senin söylediklerini mi kabul edeceğiz? Biz seni reddeder ve atalarımızdan gördüklerimiz üzerinde yürürüz» demeleri de son Peygamberin bundan 1400 küsur yıl önce başına gelenlerin aynısıyla benzeri değil mi?

Hadis konusuna gelince: Bilindiği gibi hadis, peygamberimizin yaptığı ve söylediği söylenen (rivayet edilen) hususlardır. Hicri birinci asırdan itibaren tedvin edilmiştir. Tedvin edenler: «Artık Kur’an’a birşeyin (peygamber sözü de dahil) karışması ihtimali kalmadı. Ortalıkta dolaşan bir çok rivayet Kur’an’la çelişiyor. Başka dinlerin telakkileri de İslâmi rivayetlermiş gibi aktarılıyor. O halde bunları bir disipline tabi tutalım» düşüncesiyle hadis tedvinine başlamışlardır. Emevi halifelerinden Ömer İbn Abdülaziz’in emri ile ileri gelenlerden hadis olarak rivayet edilen sözlerin toplanması, bir mecmua haline getirilmesi istenmiştir. Böylece uydurma (mevzu) olanların önlenmesi, sahih olan rivayetlerin tedavülünün sağlanması amaçlanmıştır. Buna rağmen toplanan hadislerin hemen hepsi üzerinde, gerek toplanırken, gerekse toplandıktan sonra ihtilaflar olmuştur. Örneğin Buhari’nin aldığını, Müslim’in almadığı, Müslim’in aldığını Buhari’nin almadığı, ikisinin aldığı halde diğerlerinin tedvinlerine dahil etmediği, hadislerin mevcudiyeti hadis işleriyle uğraşanlarca hatırlanacak bilgilerdir.

Hadisler toplanmaya başlandığında cerh ve ta’dil de başladı. Yani daha toplanırken Kur’an’a zıt rivayetlerin yanında, birbirlerini tekzib eden rivayetlere de çokça rastlandı.

Biz namaz gibi büyük kalabalıklarca büyük kalabalıklara intikal ederek öğrenilmiş ve günümüze kadar da gelmiş amel (ibadetlere)e tealluk eden rivayetler haricinde hemen her rivayet edilen hadis üzerinde tartışma olmuş ve münakaşa edilmiş olduğuna değinerek, hadislerin külliyyen reddini değil, bilakis Kur’an başta olmak üzere belli ölçülere ve özellikle de metin tenkidi yapılarak hadislerin gözden geçirilmesi kanaatında olduğumuzu belirtmek istiyoruz. Nasıl ki İmam Buhari bir insan idi, Müslim hakeza ve diğerleri de öyle idiler ve insan olmaları itibariyle yanılmaları söz konusu idi ve yanılmışlardır da. İşte öylece onların hadisleri irdeleme hakkı bulunduğu gibi kıyamete kadar yaşayacak Allah’ın diğer mü’min kullarının da aynı hakka sahip olduğunu, kimsenin kendisinden sonra geleceklere önündeki yolu tıkama hakkı olmadığını hassaten belirtmek istiyoruz.

Bilindiği gibi yalnızca peygamber olmak, insanın kendi çalışması ile başarılan, ulaşılan bir iş olmayıp Allah’ın seçmesi iledir. Onun dışındaki bütün mertebeler ve mesleklerde erbablık insanın niyeti, çalışması ve kaabiliyyetiyle mütenasibtir. Hadis diye bize kadar gelen rivayetlerin gerçekten peygamber tarafından söylenip söylenmediği ile ilgili çalışma da peygamberlik olmayıp, peygamberin dışındaki insanların niyeti, çalışması ve akliyyeti ile yapılabilecek işlerdendir. Kıyamete kadar da niyet eden ve layıkı veçhile gerekenleri yapan her Müslümanın hakkı olmaya devam edecektir.

Biz, hiçbirimizin üzerinde Allah’ın Kitab’ı olduğu hususunda endişemiz bulunmayan Kur’an’la, ihtilafların üzerinde toplanması sebebiyle hadis külliyatının birbirine karıştırılmaması kanaatındayız. Sıhhatinden hiçbir şüphe bulunmayan (Kur’an)la, sıhhatinden onu rivayet edenlerin de, tedvin edenlerin de kuşkuları bulunduğu hadisler, kaçınılmaz bir zaruret olarak Kur’an gerçeğinin eleğinden geçirilmeli demekteyiz. Metin itibariyle mahiyetinin tenkide tâbi tutularak tedvini vaktiyle gerçekleştirilmiş olsaydı buna bugün daha az zaruret duyulurdu. Herkesin de bildiği gibi hadisler yazılı hâle getirilmeye başlanıldığında en fazla ağırlık rivayet tenkidine verilmiştir. Bu arada bize gelen rivayetlerden de anlaşıldığı gibi milyonları bulan hadislerin içinden kimi muhaddisin, 7-8 binini, kimisinin daha da azını, kimisinin ise biraz daha fazlasını tedvinine dahil ettiğini, yani hemen hemen rivayetlerin yüzde birini kitablarına aldıklarını biliyoruz. Bunu yaparlarken de birinin itibar ettiğine diğerinin itibar etmediğini, ikisinde bulunanın üçüncüsünde bulunmadığını bugün bile elimizde bulunan

bu külliyâtın incelenmesiyle hemen görüveririz. Hadisler konusunda gerçek bu olduğuna göre nasıl olur da onları Kur’an âyetleri gibi rivayet ve delâlet bakımından sağlam görebiliriz, şaşırmamak elde değildir. Namazın erkânı ile ve daha bazı mütevâtiren bize kadar amelen ve kavlen ihtilafsız intikal etmiş rivayetler elbette tealluk ettikleri konularda amellerimizin tereddütsüz ölçüsü olmaktadır ve olacaktır. Bir ifade ve ibareye gerçeğine rağmen anlamsız ve gerçek dışı manalar verme metodu olan «Te’vil» yolu ile nice yanlış ve Kur’an’a aykırı rivayet varsa hepsini sahih kabul edebilirsiniz. Kelimelerinin delalet etmediği, siyak ve sibakının kesinlikle alakalı bulunmadığı ve açıkça Kur’an’la tezat teşkil eden rivayetler nasıl ölçü kabul edilebilir? Doğru (İslâmî) kabul edilebilir? Bunu anlamak mümkün değildir. Örneğin Allah Kur’an’da açık açık: «Biz mü’minlerin canlarını ve mallarını cennet mukabilinde satın aldık.» (9 Tevbe 111) buyurduğu halde anlamı çok net olan bu ayetin karşısına hadis diye onu bir bakıma tekzib eden şu söz çıkarılabilmektedir: «Bir kimse akşam namazlarının ilk rek’atında Kâfirûn, ikinci rek’atlarında da İhlâs surelerini Fatiha’ya zammederek okursa o kimsenin denizlerin köpüğü kadar günahı olsa affolunur.»

Biz burada akledenlere şunu sormak istiyoruz. «Allah cennetini satmaktadır. Kimlerin ona talib olabileceğini açıklamış ve demiştir ki buna ancak ‘mü’minler’ tâlib olabilir. Mü’minler de almak istedikleri cennetin tarafımızdan konulmuş bedelini ödemek durumundadırlar! O bedel de mü’min olanların (cennete tâlib olanların) canları ve malları’dır. Yani cennet yalnız mü’minlere, can ve malları bedeli karşılığında satılmaktadır. Yukarıda iktibas ettiğimiz âyetin anlamı budur. «Mevrid-i nasda içtihâda mesağ yoktur.» (1) denilerek ifade edilen nasdaki açık hüküm budur ki bu hükmün anlaşılması için ictihad etmeye (müctehid olmaya) gerek de yoktur. Zira açıkça hüküm belirtilmiştir.»

Şimdi biz bu âyetin açık delâletine rağmen yukarıdaki hadisi (bize hadis diye intikal etmiş o haberi) sahih kabul edersek karşımıza nasıl bir durum çıkıyor? ayete göre Allah cennetine çok yüksek bir fiyat biçmiştir ve bu fiyatı her verene değil yalnız mü’min olanlara cennet satılmaktadır. Böylesine yüksek fiyatlı (bedelli) bir mal, yukarıda iktibas ettiğimiz hadisi doğru kabul ederseniz (peygamberimiz böyle söylemiş sayarsanız) hadisteki ifadeye, delâlete göre çok ucuza (Kâfirûn ve İhlas surelerinin Fatiha’ya zammedilerek akşam namazı kılınmasına) satılmaktadır. Buradaki çelişki dikkatlerinizi çekmiyor mu? Bu rivayeti doğru kabul etmek demek, Resûlullah (s.a)’in yüksek bir değer biçtiği cenneti, ucuza satılığa çıkardığı şeklinde ortaya çıkmaz mı? Peygamber böyle şey yapar mı, yapabilir mi? Kur’an tabiriyle «Eğer o, bazı laflar uydurup bize iftira etseydi, elbette O’ndan sağ elini alırdık. Sonra O’nun can damarını keserdik. Sizden hiçkimse buna engel olamazdı.» (69 Hakkâ 44-47) Bu mümkün mü idi? Asla değildi. Öyle ise böyle bir sözü peygamber (Kur’an’ın yukarıda iktibas ettiğimiz ifadelerine dayanarak) asla söylemez, söyleyemez deriz. Zira Allah O’nu, böyle yapması halinde nasıl tenkid ediyor, yukarıda gördük. Bu durumda bu hadisi(!) O’na, başkaları söyletmiş olmalıdır. Resulullah (s.a.)’in böyle sözü olamaz, zira Kur’an’a aykırıdır. Peygamberimizin ise ilk ve en önemli işi Kur’an’a uymaktır. Kur’an’ın koyduğu ölçüleri korumaktır. Yukarıdaki hadisi doğru kabul etmek demek peygamberin Kur’an’a karşı geldiğini kabul etmek demektir. Buna bir Müslüman nasıl olur da razı olur? Peygamberini, Allah’a rağmen hükümler koyan, O’nun hükümlerini değiştiren bir elçi olarak kabul edebilir? Neden akletmiyoruz? Biz bir Müslüman olarak kesinlikle peygamberimizin, hakkında hüküm bulunan bir konuda Allah’a rağmen (Allah’ın hükümlerine karşı) ne bir söz söylediğine, ne de bir hüküm koyduğuna inanıyoruz. Böyle inanmanın da İslâm’la çeliştiği, İslâm’ı saptıracağı, hatta bu yol ile İslâm’dan sapıldığı kanaatındayız. İslâm’dan sapmaya, saptırılmaya yol vermeyiniz Müslümanlar!.. Peygamberimizin Allah’ın hükümleri hilafına hüküm koyduğu zanarını artık atınız, taşımayınız üzerinizde. Zira hadis denilen her haberi Kur’an süzgecinden geçirmeden kabul etmeniz halinde bunu yapmış oluyorsunuz. Zira açık ıçık Kur’an’a aykırı, Kur’an’la çelişen rivayetler vardır. Külliyatı inceleyiniz göreceksiniz.

İnsanlar muhtelif sebeblerle birisinden işittiklerini eksik, yanlış fazla anlayabilmekte ve söyleyenin murad etmediği sonuçlarının ondan çıkarılmasına vesile olabilmektedirler. Elimizdeki birçok rivayet bunun delilini teşkil etmektedir. Muhakemesi yerinde bir akıl bu çelişkileri tesbit etmekte Kur’an’ın gerçeğiyle anlaşılması ve ona uygun sünnetin tesbit edilmesinde rol oynamaktadır. Kendisine getirilen yeminli/ şahitli rivayetleri Hz. Aişe (r.a)’nin bu arı-duru akıllılığı ile hemen Kur’an’ın gerçeğinden geçiriverdiğini ve çelişkilerini meydana koyuverdiğini görmekteyiz. Her ne amaçla olursa olsun amacından sapan veya saptırılan rivayetleri hemen gerçeği üzerine oturtmaktaki mahareti Hz. Aişe’nin anlayışının derinliğini, Kur’an’ı gereği gibi kavradığını ve sünnetin Kur’an istikametindeki uygulamalar olup, Kur’an’a karşı bir varlığı bulunmadığını ortaya koymaktadır. Zâten Resulullah Kur’an’ı cerh eden, ta’dil eden, O’na karşı hükümler koyan birisi olmayıp Kur’an’ı insanlara okuyan, ondaki hükümleri uygulayan bir peygamber olarak bizlere gönderilmiş değil midir? Eğer O’na ait olduğu söylenen bazı sözler, rivayetler bugün elimizdeki kitablarda bulunuyorsa -ki epeyce vardır- bunların tümü Hz. Aişe gibi mütefakkih birilerinin süzgecinden geçmediğine göre, daha dikkatli davranmamız gerektiği ortaya çıkıyor. Zaten gereği kadar ilgi göstererek ve tefekkuh ederek elimizde bulunan bilgileri gözden geçirsek, yukarıdan beri söylediklerimizi rahatlıkla anlayacak ve doğruluğunu göreceğiz. Bu yapılmadığından ve konuya çok yabancı, kulaktan dolma sokak bilgileri ile bakanlar hemen tepki göstermektedirler. Biraz olsun konuya eğilenler, iyi-kötü biraz olsun bu konularda okuyanlar, araştıranlar söylediklerimizin ne anlama geldiğini rahatlıkla anlayacaklardır.

Peygamberi Kur’an’dan ayırmak mümkün değildir. Zira peygamberin son nefesine kadar görevi Kur’an’ı anlamak ve uygulamak olmuştur. Kur’an’ı kabul ederiz ama peygamberi saf dışı bırakırız anlayışı ne akla, ne de nakle,uygun değildir. Önümüzde duran en büyük müşkil, «Peygamberdendir diye bizlere kadar gelen haberlerin hangisinin gerçekten O’na ait olduğunu, hangisinin ise O’na ait olmadığının tesbiti»dir. Peygamber (s.) Kur’an’a kendi sözlerinin karıştırılması tehlikesi karşısında sürekli uyanıklık göstermiş ve bu sözler (hadislerin yazılmasını men’etmiştir. Daha önceki ümmetlerin bu yüzden (peygamberlerinin sözleriyle, peygamberlerine Allah’tan gönderilen vahiylerin karıştırılması yüzünden) helake uğradıkları ve kendilerine gelen vahyin kaybolduğundan söz etmiştir. Ki doğrudur ve daha önce gönderilen vahyin hiçbiri Kur’an gibi korunmamıştır. Koruma taahhüdü de görmemekteyiz. Bunu da Kur’an’da görmekteyiz.

Bizlerden önce titizlikle de olsa hadislerin gözden geçirilerek kayda geçirilmiş olması bizlerin mutlak anlamda bizden önce bunu yapanlara teslimiyetimizi gerektirmez. Zira onların hepsi insandı ve hata yapabilirlerdi. Hata yapmadıklarını da hiçbirisinin ağzından, kaleminden duymuş, işitmiş, okumuş değiliz. Sonrakilerin onları, hata yapmaz kabulleri ise bizi hiç mi hiç ilgilendirmiyor.

Bize intikal eden haberlerin, bizlerden öncekilerce olması, bizlerin de inceleme yapmamıza engel değildir. Tabiidir ki bizden sonrakilerin de bu incelemelere devam etmesine bizlerin incelemeleri engel olmayacaktır.

Peygamberimizin İslâm’ı nasıl uyguladığı ile ilgili bilgiler bizler için çok lüzumludur. Bu lüzumdur ki incelemelerimizi zaruri kılmaktadır. Kullanacağımız en önemli kıstas ise bize gelen haberlerin Kur’an’a uygunluğunun tesbit edilmesidir. Rivayetin muhtevası ile tarihi gerçeklerin, eşyanın tabiatının çelişmemesidir. Bu incelemeler Kur’an ile bizler arasındaki kalın örtüleri kaldıracak ve Kur’an ışığının vaktiyle kendilerini aydınlattığı gibi bizleri de aydınlatması mümkün olacaktır. Asırlardan beri birikmiş ve bizlere kadar intikal etmiş bilgiler, düşünceler elbette gözden geçirilmelidir. Zira bu bilgilerin sahipleri insan idiler, yanılırlardı, yanlış da yaparlardı. Bunları kesin doğrular olarak almamızın bizleri düşürdüğü yanlışlardan kurtulmanın yolu da incelemedir. Bu iş asırlardan beri yapılmamış veya pek mevzii olarak yapılmış ve çoklarının da bunlardan haberleri olmamışsa, bu, yapılanların yanlışlığını değil, yapılanlardan haberi bulunmayanların bilgisizliğini gösterir.

Her devirde, her coğrafyada İslâm kıyamete kadar yaşanacaksa, insanların sorunlarını çözme kudretinde gönderilmiş ise bu fiilen onu inceleyip, anlamaya çalışmakla elde edilecektir. Aksi takdirde bizler kendi ellerimizle İslâm’ı hayatımızdan kovmuş oluruz ve o da bizim hayatımızı terk edip gider ki bugün içinde bulunduğumuz durum anlatmak istediklerimizin görüntüsüdür.

Tahkik ederken, yapılacak şey, herhalde bizlerden öncekilerin de aynı müşkillerle karşılaştıklarını bilmek, bulabildikleri çözümlerden de haberdâr olmak ve bunlardan da yararlanarak yeni çözümler, -Kitab’ın ruhuna, Sünnetin mahiyetine yatkın çözümler- bulmaya çalışmaktır. Bu yolu takib etmek eminiz ki bizleri daha sağlıklı merhalelere iletecektir. Bilinmelidir ki Sünnet-i Resûlullah’a uymanın en başta gelen şartı Kur’an’a uymaktır, Kur’an’ı aradan çıkarmak değildir. Zira peygamberimizin en önemli

sünneti Kur’an’a uymaktı ve O, bu sünnetini hiç terk etmedi. Bu esası anlayanlar söylediklerimizi rahatlıkla anlayacaklardır.

Bilir bilmez şunun bunun bir şeyler yazması ve yanlış anlamalara, yanlış tanımalara sebep olmasına ise hiç itibar etmiyoruz. Zira bu gibiler en yakınında bulunanlardan bile okuduklarını veya duyduklarını tahkik etmiyorlar. Söz veya yazı sahipleri ile anladıklarının sağlamasını yapmıyorlar. Bizler böyle yapanlardan olmamalıyız.

Allah, dinini öğrenmek ve gereği ile amel etmek isteyenlerle beraberdir.

.iktibasdergisi.

— HABER SONU —