Urartu’dan miras kalan Erciş üzümü, HES ve artan maliyetler nedeniyle tehlike altında. Binlerce yıllık gelenek, günümüz sorunlarıyla yok olma riskiyle karşı karşıya.
Erciş üzümünün tarihi, binlerce yıl öncesine, M.Ö. 900-600 yıllarında Urartu Krallığı dönemine uzanıyor. O dönemde Van ve çevresinde kurulan bağlar, bölgenin tarımsal zenginliğinin temelini oluşturuyordu. Çivi yazılı kitabeler, bu dönemin tarım anlayışını ve üzüm bağlarına verilen önemi günümüze kadar aktarıyor. Bugün, Erciş’te hâlâ bu mirasın izlerini görmek mümkün. Ancak ekonomik ve çevresel zorluklar ile hidroelektrik santralleri (HES), bu tarihi bağları tehdit ediyor.
Van Tarihi Eserleri Koruma, Araştırma ve Geliştirme Derneği (ÇEVDER) üyesi Araştırmacı ve Sosyolog Zeynel Abidin Çelebi, üretimdeki en büyük sorunların yüksek maliyetler ve HES’lerin tarım alanlarını daraltması olduğunu vurguladı. Çelebi, Erciş üzümünün yerel düzeydeki iç piyasa talebini bile karşılayamadığını, sorunlar devam ederse birkaç yıl içinde üretimi yapan çekirdek ailenin ihtiyacını dahi karşılayamayacağını belirtti.
“Göç ve kentleşme üzümü vurdu”
Erciş üzümü üretiminin daha çok kırsal alanlarda ve dar gelirli insanların yaşadığı yerlerde yapıldığına dikkat çeken Çelebi, artan maliyetler nedeniyle çiftçilerin kendilerini bile finanse edemediğini söyledi. Üretimde ciddi bir gerileme olduğunu belirten Çelebi, sebeplerini şöyle sıraladı: “Köyden kente göçün yoğunlaşması, iş gücü eksikliği, çarpık kentleşme ve rastgele betonlaşma, bağcılık alanlarını daraltmış ve verimliliği düşürmüştür.”
“İklim değişikliği üzüm kalitesini düşürüyor”
Dünya genelinde yaklaşık iki derece ısı artışı yaşandığını ifade eden Çelebi, bu durumun bölgedeki bağcılığı ve ürün kalitesini etkilediğini söyledi. “Isı artışı, topraktaki pH değerini düşürerek ürün kalitesini zayıflatmaktadır. Üretim alanındaki toprağın ıslah edilmesi için çeşitli mineral desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da üretici için ciddi bir maliyet oluşturuyor.”
“Gelenek devam etsin, üretici desteklensin”
Erciş üzümünün bölgede ekonomik, sosyal ve simgesel olarak önemli bir yer tuttuğunu vurgulayan Çelebi, üzümün tarihsel ve evrimsel olarak günümüzdeki tadına, rengine ve şekline bölgenin iklimi ile toprak yapısının katkıda bulunduğunu belirtti. Yerel yönetimlerin ve devletin, üreticiyi destekleyecek politikaları önceliklendirmesi gerektiğini söyleyen Çelebi, “Ulusal ve uluslararası pazar ekonomisinin tarım politikaları, üreticiyi üretim konusunda sınırlayan hukuki çerçeveler çizmektedir. Bu nedenle birçok üretici yeterli kar elde edemediği için üretimi bırakıyor veya daha fazla ürün elde etmek için zararlı kimyasallar kullanıyor. Yerel yönetimlerin ve devletin, üreticiyi gözeten ve binlerce yıllık üretim geleneğinin devamını sağlayan politikalar oluşturması gerekiyor. Günümüz koşullarında bu üzüm türünün eskiden olduğu gibi doğal yöntemlerle sürdürülmesi gerekir. Böylece hem ekolojik bir yaklaşım sergilenmiş olur hem de binlerce yıllık bir bitki türü ve bilgi birikimi devam eder” dedi. Kaynak Bölge gazetesi
