Zengin bir tarihi mirasa sahip Anadolu toprakları 19 ve 20. yüzyıllarda pek çok eserini Batı ülkelerindeki müzelere kaptırdı.
Bu eserlerin bazıları yeterli tarih bilincinin olmamasından kaynaklı izinlerle, bazıları ise talan sonucu Anadolu topraklarından götürüldü.
Türkiye ise, son yıllarda tarihi mirasını geri alabilmek için etkili bir mücadele yürütüyor.
Bu hukuk mücadelesinin en önemli zaferlerinden biri, Çingene Kızı mozağine ait 12 parçanın Amerika Birleşik Devletleri'nden geri alınarak Gaziantep'e getirilmesi oldu.
2003 yılından bu yana 4 bin 331 eser Türkiye’ye geri getirildi. Bin 865 ile en fazla eserin iadesi Sırbistan'dan sağlandı. Sırbistan’ı Almanya ve İsviçre takip etti. Avusturya’dan 321, ABD’den 155 ve Hırvatistan’dan 133 eser geri getirildi.
Bu hukuk mücadelesinde zirve noktası 2011 yılıydı. Geri getirilen eser sayısı bin 885'i buldu.
Yurda dönüş serüveni zorlu ama bir o kadar da önemli eserlerin başında Boğazköy Sfenksi geliyor. Boğazköy Sfenksi’nin iade süreci 95 yıl sürdü.
2011 yılından bu yana Antalya Müzesinde sergilenen Yorgun Herakles heykeli için verilen mücadele ise 21 yıl devam etti.
Orpheus Mozaiği de ABD'den iadesi sağlanan eserlerden biri. İadesi için Dallas Müzesi ile irtibata geçildi ancak karşı taraf kanıt istedi.
Kültür Turizm Uzmanı Zeynep Boz Orpheus Mozaiği ile ilgili yaptığı açıklamada, "Başlatılan soruşturmada, 1999 yılında tab ettirilmek üzere bir fotoğrafçıya verilen ancak geri alınmayan bazı negatifler bulundu. Bu negatiflerden birinde Orpheus Mozaiği'ni henüz yerden kaldırılmadan bulunduğu haliyle görüyoruz ve yanında da bir kutu tutkal görüyoruz. Bunun üzerine karşı tarafla paylaşıyoruz. 'Bu görüntünün Türkiye'den alındığını nereden bilelim?' şeklinde bir durumla karşılaşıyoruz. O tutkalın üzerindeki markayı İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğünde kriminal bizim için büyütüp okuyor. Ve o markayla irtibata geçip hiç ürünlerini yurtdışına gönderip göndermediklerini, dış pazarda var olup olmadıklarını soruyoruz. Aldığımız cevap, 'Hayır biz hiç yurt dışına ürün göndermedik. Tamamen Türkiye menşeili.'Bu karşı tarafı ikna etmekte yeterli bir hal alıyor.
İsviçre'de gümrükte ele geçirilen Herakles lahdinin ise Türkiye'ye iadesi 2017'de yapıldı. İncelemede eserin Perge kökenli olduğu belirlense de dava süreci başladı.
Pensilvanya Üniversitesinden ise Troya altınları getirildi.
Tecrübeler, uzun yıllara yayılan bu haklı mücadelenin Türkiye'ye yeni zenginlikler kazandırmaya devam edeceğini gösteriyor.
