Bir dönemler Van Ticaret ve Sanayi Odası başkanlığı, Van Ticaret Borsası başkanlığı, Organize Sanayi Bölgesi kuruculuğu ve Vanspor Kulüp Başkanlığı yapan Feridun Irak, yanlış politikalardan dolayı Van'ın arsa çöplüğüne dönüştüğünü belirtti. Irak, deprem sonrası yıkılan konutların yerine kentten çok uzak bölgelerde pahalı fiyata konutlar yapıldığını söyleyerek, "Kent merkezinde binlerce konut yıkıldı. İmardan kaynaklı sorundan dolayı, arsaları alan da yok. Van, şimdi arsa çöplüğüne döndü" ifadelerini kullandı.
Geçtiğimiz yıl VATBO Başkanlığı'ndan istifa ederek şimdilik kendi köşesine çekilen İşadamı Feridun Irak gazetemize konuştu. 1996-99 yıllarında Ticaret ve Sanayi Odası'nda başkanlık yaptığını anlatan Feridun Irak, 99 yılında Van Organize Sanayi Bölgesi kurduklarını ifade etti. Irak, başkanlık yaptığı Vanspor'u birinci lige çıkardıklarını, VATBO için çok modern bir hizmet binası kurduklarını belirtti.
Van'da uzun süre çeşitli STK'ların başında bulunan, özellikle ortaya koyduğu projelerle adından söz ettiren Feridun Irak'la güzel bir söyleşi gerçekleştirdik. Bir dönemler yaptığı çalışmaları kısaca anlatan Irak, özellikle deprem sonrası yapılan yanlışlıklara da işaret etti.
"FAYDALI İŞLER YAPMAYA ÇALIŞTIK"
Irak, Van'da sürekli faydalı işler yapmaya çalıştıklarını belirterek, Van Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı olduğu dönem, 1999'da Organize Sanayi Bölgesi'ni kurma girişimlerimiz oldu. Dönemin Van Valisi Abdulkadir Sarı ve Belediye Başkanı Aydın Talay ile birlikte OSB'nin ihalesinin de o dönemler Van'da yapılmasını sağladıklarını hatırlatarak, "O döneme kadar hiçbir ilin OSB'sinin ihalesi kendi şehrinde yapılmamıştı. Biz ihaleyi de Van'da yaptık. Bugün Van Organize Sanayi Bölgesi'nde birçok fabrika bulunuyor ve çok sayıda işçi çalışıyor. Bu da bize gurur veriyor. Yine Ticaret ve Sanayi Odası'nın bulunduğu binada KOSGEB idaresini kurduk. KOSGEB daha sonra başka binalara geçti. Biz KOSGEB'i Van'a getirdiğimizde Türkiye'de sadece 20 ilde hizmet veriyordu. KOSGEB bildiğiniz gibi bugüne dek sayısız esnafımıza ve işverenlere yüklü miktarda krediler ve hibeler sundu. Yine 98-99 yıllarında o gün için ikinci lig, bugün adı birinci lig olan ligde mücadele eden Vanspor'un başına geçtik. Rıdvan Dilmen'i takımın hocası yaptık. Vanspor'u o dönem birinci lige, yani bugünkü Süper Lig'e çıkarmış olduk. Yine 1999 yılında ilimizde ticaret borsasının kurulması için çalışmalar başlattık. Bu oldukça gecikilmiş bir durumdu. Çünkü bölgemize baktığımızda, ticaret borsası Kars'ta 1936 yılında, Elazığ'da 1937 ve Erzurum'da 1946 yılında kurulmuş. 2000 yılının başında Van Ticaret Borsası'nı kurmuş olduk. Ben 2013 yılının Mayıs ayında bir daha geri dönmemek üzere başkanlığı bıraktım. VATBO Başkanı iken çok önemli projelere de imza attık. Örneğin, organize hayvancılık bölgesi gibi oldukça önemli bir projeyi hayata geçirdik. İpekyolu üzerinde Et Balık Kurumu'nun yanında, 7 bin dönüm olan arazi üzerine 6 bin dönümü yeşil alan olmak üzere oldukça modern bir hizmet binası kurduk. Hizmet binasının alt katında bayan ve erkek girişleri ayrı yerde olan taziye evleri kurduk. Binanın altında banka şubeleri açıldı, onların geliri de borsaya kalıyor. Bu süreç içerisinde çok önemli başka projelerimiz de oldu. Örneğin unutulmaya yüz tutmuş savat gümüş işlemeciliği kursları açtık. Bir taraftan yaş sebze meyveciliği özendirmek amacıyla seralar kurduk. Bizden sonra birçok kişi Van'da seralar kurarak üretime geçti. Girişimcilik kursları açtık, sertifikalar verdik. Bu sertifikalarla KOSGEB'den kredi alıp yeni işyerleri açanlar oldu. Güzel çalışmalara imza attığımızı düşünüyoruz. İnsanlara zerre faydamız olmuşsa, ne mutlu bize" diye konuştu.
"EKONOMİDE BİR DURAĞANLIK VAR"
Ülke ve Van genelinde ekonomik anlamda durağanlık yaşandığını, Van'daki durumun daha fazla olduğunu belirten Irak, "Ülke ve ilimizde nakit sıkıntısı göze çarpıyor. Ekonomide bir durağanlık y Van'da bu durum çok daha fazla dikkat çekiyor. Bunda depremin büyük payı bulunuyor. Ayrıca başka nedenler de var. Örneğin üretemeyen bir iliz. Potansiyelimiz var, ama kullanamıyoruz. Uygulanan teşviklerde yanlışlıklar var. Geri kalmış bir şehirde yaşıyoruz. Milli gelir, ülkedeki ortalamnın altında. İşsizlik ülkedeki ortalamanın çok üstünde. Ayrıca deprem sonrası yapılan çalışmalarda koordinasyonsuzluk ve plansızlık oldu. Örneğin deprem sonrası bizlerin o dönem defalarca söylememize rağmen bir anda 15 bin konut, hızlı bir çalışma ile yapıldı. Fakat ne oldu, hala çok büyük sıkıntılar yaşanıyor. Altyapısı sorunlu, yolu sürekli çöken, kazılan, toplu ulaşım alanında eksikleri olan, su ve elektrik sorunu bulunan, komşuluk ilişkileri sorunlu toplu konut bölgeleri… Her gün basında da okuyoruz çok sayıda sorunlar var. Bizler, deprem öncesi özellikle konutları yıkılan sitelerin bulunduğu yerde konutların yapılması gerektiğini söyledik. Çünkü konutlar yerinde yapılmış olsaydı, yeni bir yola gerek olmayacaktı. Doğalgaz sorunu olmayacaktı. Elektrik ve su sorunu yaşanmayacaktı. Komşuluk ilişkileri olmayacaktı. Ailelerin çocuğunun nerede okuyacağı sorun olmayacaktı. Ama bizi dinlemediler. Van şimdi arsa çöplüğüne dönmüş. Herkes arsasını satmaya çalışıyor, imardan dolayı da alan yok. Büyük bir sorunla karşı karşıya kalındı. Her gün yeni yapılan toplu konutların olduğu bölgelerde eksiklikler yaşandığına şahit oluyoruz. Umarız sorunların çözümü noktasında hareket edilir. Bakın deprem öncesi birçok mahalle muhtarının imzası ve onlarca sitelerdeki daire sahiplerinin imzaları ile yıkılan evin yerine ev yapılması noktasında girişimlerimiz oldu. Ama vatandaşı dinlemediler. 'Biz sizin babanızız, biz daha iyi biliriz' anlayışı hâkim oldu. O dönem, Ankara'dan başlayıp Van'a kadar yetkili birçok kişi haksız ve suçluydu. Sesini çıkarmayan halk dahi suçluydu" ifadelerini kullandı.
"KONUTLAR KENDİ YERİNDE YAPILMALIYDI"
TOKİ konutlarının uzak bölgelerde ve çok pahalıya mal olduğunu ifade eden Irak, "Devletin vatandaşa hibe sunduğu bir durum yok. Vatandaşa konutu borç verdi. Uzak bir bölgede, devlet hazinesi olan bir arsada konut yapılmış. Yol, sonradan gitmiş. Su, sonradan gitmiş. Elektrik, sonradan gitmiş. Okullar, camiler, sonradan yapılmış. Tüm bu giderler, konut giderlerine eklenmiş ve öyle bir fiyat çıkmış. 75 bin TL ile 95 bin TL arasındaki fiyat, bu şekilde çıkmış. Evet, gerçekten de ciddi bir kaynak ayrıldı, 75 milyon vatandaş Van'a sahip çıktı. Kaynak sorunu olmadı, ama o kaynağı kullanamadık. O dönem başarısız bir yönetim söz konusu oldu. Koordinasyonsuzluk vardı. Deprem öncesi, Van şehir merkezinde 160-180 metrekare bir dairesi olan vatandaş, kendi evini 150 bin TL'ye satıyorsa, onun 75 bin TL'si arsa fiyatıydı. Şimdi siz evi yıkılan o vatandaşa, çok uzak bir bölgede, yarı yarıya küçük olan bir evi çok pahalı bir fiyata veriyorsunuz. Komşusu ayrı, çocuğu yeni bir okula gidiyor, camisinin cemaatine kadar hepsi yeni yeni bir ortam. Fakat bizi dinlemiş olsalardı, şehir merkezinde yıkılan evin olduğu yere, aynı kat ve aynı büyüklükte bir daire yapıp, yine aylık belli ödemelerle konut yapabilirlerdi. O zaman komşu da aynı olurdu, çocuk da aynı okula giderdi vs. Ama dedim ya, biz açıklama yaptığımızda hep göze battık" ifadelerini kullandı.
"BANKALAR DEĞİL, VATANDAŞ GÖZETİLMELİYDİ"
Irak, deprem sonrası kredi almak isteyen vatandaşa KOSGEB aracılığıyla verilen kredilerde adeta bankaların menfaatinin gözetlendiğini de belirterek, "Biz o dönemler çıkıp dedik ki, 30 bin TL kredi isteyen vatandaşın 8 bin TL tutan faizini devlet peşin olarak bankaya ödemesin, vatandaşa versin. Bizi yine eleştirdiler. Ben bir kez daha söylüyorum, keşke bankalara verilecek olan o parayı vatandaşa verselerdi" ifadelerini kullandı.
Irak, vergi terkini konusunda da yeni bir düşünce ortaya atarak, "Deprem sonrası eğer biri işini yürütüp para kazanmışsa, o şahıs vergisini ödemeli. Ama deprem öncesi işini kaybetmiş, para kazanamadığı için vergi ödeyememiş kişilerin, deprem öncesi vergileri terkin edilmeli" şeklinde konuştu.
Irak, Van'da sermaye ve beyin göçünün yaşandığını söyleyerk, "Yıllarca Batı'dan bu bölgeye yatırımcı gelsin diye teşvikler oldu. Ama gelmiyorlar. Öyleyse buradaki işadamlarına daha doğru ve kontrollü teşvikler uygulayarak ekonominin ilerlemesine katkı sunulmalı" dedi. Irak, dünyanın en büyük teşvikleri bile verildiğinde, iyi idarecilerin olmamasının, ekonominin önünü tıkayacağını söyleyerek, "Abdullah Gül cumhurbaşkanı olduğunda ve ilk ziyaretini Van'a yaptığında da söylemiştim. Gül'e, 'Siz, dünyanın en büyük teşviklerini bile yapsanız, Van'daki idareciler bir işin nasıl yapılmayacağı için uğraşıyorsa, ekonomi ilerlemez' demiştim. İnşallah buradaki idareciler, özellikle girişimcilere yol açıcı olurlar" temennisinde bulundu.
Bölge: Bişar Ulutaş
