“Kürdistani İslam”: Bir İmkan mı, Sapma mı?

Ortadoğu’daki dinamik gelişmeler ve İslamcılar üzerindeki dönüştürücü etkileri Kürdistan’da İslami duyarlılık çizgisi müntesibi kişi-kesimleri de farklı arayışlara sürüklüyor.

Bu bağlamda son birkaç yıl içerisinde Türkiye İslamcılığı arasındaki dönüşümler ve bölünmelerin Türkiye Kürdistanı İslamcılarının bir kısmına en temel yansıması şüphesiz giderek daha sık duyduğumuz “Kürdistanilik” vurgusu oluşturuyor. Peki, bu kavram ve arkasındaki algı İslamcılık, Kürt sorunu, Ortadoğu’daki gelişmeler vb. nasıl bakıyor? Sorunların çözümü için neler öneriyor?

Bu tip sorular üzerinden söz konusu algı ve yönelimin pek de analiz edildiği söylenemez. İşin zor kısmı biraz da mevzu bahis konunun alabildiğine tepkisel bir zeminde gelişmesi ve dolayısıyla bu zeminin sağlıklı tartışma ve müzakereleri kaldırmaya pek de elverişli olmaması.

İşte site yazarlarımızdan Hasip Yokuş, yeni yazısında oldukça düzeyli ve muhatabını anlamayı önceleyen bir üslupla tam da bu konuya temas etmiş. Mümkün mertebe anlamayı önceleyen ve bununla beraber elbette ki “Kürdistanilik” vurgusunu öne çıkaran kesimlere nasıl yaklaşılması gerektiğine dair tahlil ve tespitlerde bulunmayı da ihmal etmemiş.

Hasip Yokuş kardeşimizin önemli yazısını okurlarımızın ilgisine sunuyoruz:

BİR KİMLİK PERSPEKTİFİ OLARAK İSLAMİ/KÜRDİSTANİ YAKLAŞIM

İslami/Kürdistani kavramının ilk kez kim tarafından tedavüle sokulduğunu bilemiyorum ama bu kavramın özellikle bir müddettir belli çevrelerce bir mihenk taşına dönüştürülerek pek çok farklı yaklaşım ve düşüncenin tepesinde bir kılıç gibi sallandırıldığını görüyorum.

Bu yaklaşım tarzının şöyle bir kalkış noktasından hareket ettiğini söyleyebiliriz: Bir üst ilke veya kat’i bir nas belirlenmişçesine kimi İslami anlayışlar, “Yeterince Kürdistani değil!” denilerek; kimi ulusalcı fikirler ise “Yeterince İslami değil!” denilerek eleştiri getirilmektedir. Böylelikle bir düşünce veya anlayışın makbul sayılabilmesi için İslamilik boyutuyla da, Kürdistanilik boyutuyla da belirlenen kalibreye uygun sıklette olması talep edilmekte, şart koşulmaktadır.

Bu yaklaşım sahipleri tezlerini şöyle bir öncüle dayandırmaktadırlar: “Kürt halkı hem dindarlığından kaynaklanan haklarını, hem de kendi asli kimliği ve bundan neşet eden fıtri haklarını talep etmektedir. AK Parti dindar bir partidir ancak Kürt kimliğinin tanınması ve Kürtlerin kendi fıtri/insani haklarına kavuşması gibi bir derdinin olmaması nedeniyle eksiktir. Netice itibariyle AK Parti Türki bir devlet partisidir. Aynı şekilde diğer birçok İslami yapı, sahip olduğu yanlış ümmet telakkisi sebebiyle Kürt halkının haklarını sahiplenmemektedirler. Dolayısıyla bu yaklaşım sahipleri Kürt halkının beklentilerine karşılık verebilecek durumda değildir. HDP ise Kürtlerin haklarına kavuşması için ciddi bir mücadele vermekle beraber dine karşı mesafeli tutumu nedeniyle Kürt halkının beklentilerine tam olarak karşılık veremediği için zaaflıdır, eksiktir. Sonuç olarak; bu iki partinin (tarzın/yaklaşımın) de Kürdistan’ın geleceğinde yeri yoktur. Zira Kürt halkı hem kendi ulusal kimliğine sahip çıkmak istiyor, hem de dini kimliğini muhafaza etmek istiyor.”

Yine bu yaklaşım sahiplerine göre, “Kimi dindar Kürtler HDP çizgisinin dindarlığını eksik bulduğu için çaresizlikten AK Parti’ye yönelmektedirler. Hakeza; kendi etnik kimliğini ve haklarını önemseyen kimi Kürtler ise HDP dışında Kürt kimliğinin tanınması için mücadele eden başka alternatif bulamadığı için mecburen HDP’ye yönelmek durumunda kalmaktadır. İşte tam da bu noktada İslami/Kürdistani bir yaklaşım büyük bir ihtiyaç olarak orta yerde durmaktadır. Hem İslami hem de Kürdistani bir duruşu kendi içinde sentezleyecek bir anlayış Kürt halkı tarafından büyük bir teveccühe mazhar olacak; Kürt halkı seküler ulusalcılık veya yanlış ümmet anlayışına sahip İslamcılıktan birini tercih etmek mecburiyetinde kalmayacak, bu fasit daire kırılacaktır!”

Yukarıda kabaca özetlemeye çalıştığımız bu yaklaşım sahipleri referans olarak da Molla Mustafa Barzani tecrübesini, yani Güney Kürdistan (Kuzey Irak)’ı örnek olarak göstermekte ve özetle; “Güney Kürdistan tecrübesi hem İslami hem de Kürdistanidir. Dolayısıyla idealize edilen bu formülasyona tam da uymaktadır.” demektedirler.

Güney Kürdistan tecrübesinin İslamiliği ve Kürdistaniliği ile ilgili olarak söylenebilecekleri şimdilik erteleyerek şu hususa dikkatlerinizi çekmek istiyorum: Bu düşünce çokça bilinen MHP/Ülkücülük düşüncesinin Kürtçeye tercüme edilmiş versiyonundan başka bir şey değildir. “Tanrı dağı kadar TÜRK, Hira dağı kadar MÜSLÜMAN’ız” sloganı, bu düşüncenin bilinen söylemi, şiarıdır. Burada, Türki/İslami bir yaklaşım karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla hangi süslü cümlelerle servis edilirse edilsin özünde ırkı, etnisiteyi merkeze alan milliyetçi bir yaklaşım söz konusu olmaktadır. Nitekim “Tanrı dağı kadar Türk, Hira dağı kadar Müslüman” sloganında ifadesini bulan Müslümanlığa karşılık gelen Hira dağının Türklük lehine gittikçe aşındığını ve netice itibariyle küçücük bir tepeye dönüştüğünü görüyoruz.

Burada esasa dair kadim bir tartışmayla karşı karşıya olduğumuz ortada. Şöyle ki; kimliğimizin belirlenmesinde dinin yeri nedir, belirleyiciliği ne kadar olmalıdır? Din bizim temel üst kimliğimiz mi, yoksa folklorik bir çeşitlilik olarak etnisiteye dayalı üst kimliğimizi çeşitlendiren kültürel bir alt kimlik midir? Sorulması ve cevaplandırılması gereken asıl soru budur.

Yani bu kadim tartışma, başka bir ifadeyle dine biçilen role ilişkin tartışma neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Kendi toplumlarına İslam’ı anlatmakla görevlendirilen peygamberlere itirazın temel sebebi de özü itibariyle dinin hem bireysel hayatı hem de toplumsal hayatı düzenlemeye dair ilke ve taleplere sahip olması ve bunun da sentezci, eklektik yaklaşımlarla yapılmasına kapalı olmasıydı. Yani peygamberlere yapılan itiraz ve karşı çıkışın asıl sebebi; toplumsal hayatın tüm boyutlarıyla dine göre düzenlenmesi talebi noktasında olmuştur.

Sonuç olarak dinin hayatımızdaki yeri ve belirleyiciliği, kimliğimizin şekillenmesinde dine biçilen role dair tercihimiz, Kürdilik–İslamilik tartışmasındaki yerimizi ve tercihimizi belirlemektedir, belirleyecektir.