Erdoğan'ın tarihi taziyesinde 10 ilk

Başbakan Erdoğan, 24 Nisan 1915 olaylarının yıldönümüdne tarihi bir mesaj yayınlayarak ‘tehcir’ sonucu hayatını kaybeden Ermeniler’in torunlarına da taziyelerini iletti. Başbakanlık’tan yazılı yayınlanan tarihi açıklamada Ermeni vatandaşlarımız ve dünyadaki tüm Ermeniler için özel bir anlam taşıyan 24 Nisan’ın, tarihi bir meseleye ilişkin düşüncelerin özgürce paylaşılması için değerli bir fırsat sunduğuna işaret eden Başbakan Erdoğan, “Adil bir insani ve vicdani duruş, din ve etnik köken gözetmeden bu dönemde yaşanmış tüm acıları anlamayı gerekli kılar” denildi.

Acıları yarıştırmayalım

‘Acıların yarıştırılmasının acının öznesi açısından bir anlam ifade etmeyeceğinin’ vurgulandığı açıklamada “Osmanlı İmparatorluğu vatandaşı herkes gibi Ermenilerin de o dönemde yaşadıkları acıların hatıralarını anmalarını anlamak ve paylaşmak bir insanlık vazifesidir. 1915 olaylarına ilişkin farklı görüş ve düşüncelerin serbestçe ifade edilmesi; çoğulcu bir bakış açısının, demokrasi kültürünün ve çağdaşlığın gereğidir” denildi. Açıklamada şöyle denildi: “Türkiye’deki bu özgür ortamı, suçlayıcı, incitici, hatta bazen kışkırtıcı söylem ve iddiaları seslendirmek için vesile olarak görenler de bulunabilir. Ne var ki, tarihi meseleleri hukuki boyutlarıyla birlikte daha iyi anlamamız, kırgınlıkları yeniden dostluklara dönüştürmemiz mümkün olacaksa, farklı söylemlerin empati ve hoşgörüyle karşılanması ve bütün taraflardan benzer bir anlayışın beklenmesi tabiidir.”

Çatışma konusu olmamalı

1915 olaylarının Türkiye karşıtlığında bir bahane olarak kullanılması ve bir siyasi çatışma haline getirilmesinin kabul edilemez olduğunu vurgulayan açıklama şöyle devam etti: “Birinci Dünya Savaşı esnasında yaşanan hadiseler, hepimizin ortak acısıdır” ifadelerini kullanan Erdoğan, mesajına şöyle devam etti:

Nefreti ayıplamalıyız

“Bu acılı tarihe adil hafıza perspektifinden bakılması, insani ve ilmi bir sorumluluktur. Her din ve milletten milyonlarca insanın hayatını kaybettiği I. Dünya Savaşı esnasında, tehcir gibi gayr-ı insani sonuçlar doğuran hadiselerin yaşanmış olması, Türkler ile Ermeniler arasında duygudaşlık kurulmasına ve karşılıklı insani tutum ve davranışlar sergilenmesine engel olmamalıdır. Bugünün dünyasında tarihten husumet çıkarmak ve yeni kavgalar üretmek kabul edilebilir olmadığı gibi ortak geleceğimizin inşası bakımından hiçbir şekilde yararlı da değildir. Zamanın ruhu, anlaşmazlıklara rağmen konuşabilmeyi; karşıdakini dinleyerek anlamaya çalışmayı; uzlaşı yolları arayışlarını değerlendirmeyi; nefreti ayıplayıp saygı ve hoşgörüyü yüceltmeyi gerektirmektedir.”

Yeni bir gelecek inşa edelim

Geleceğe güvenle bakan bir ülke olarak Türkiye’nin tarihin de doğru anlaşılması için ilmi ve kapsamlı çalışmaları her zaman desteklediğini belirten Erdoğan, etnik ve dini kökeni ne olursa olsun yüzlerce yıl bir arada yaşamış, sanattan diplomasiye, devlet idaresinden ticarete kadar her alanda ortak değerler üretmiş Anadolu insanlarının, yeni bir gelecek inşa edebilecek imkan ve kabiliyetlere bugün de sahip olduğunu kaydetti.

Kadim coğrafyanın halkları

Başbakan Erdoğan, mesajını şu ifadelerle bitirdi: “Kadim ve eşsiz bir coğrafyanın benzer gelenek ve göreneklere sahip halklarının, geçmişlerini olgunlukla konuşabileceklerine, kayıplarını kendilerine yakışır yöntemlerle ve birlikte anacaklarına dair umut ve inançla, 20. yüzyılın başındaki koşullarda hayatlarını kaybeden Ermenilerin huzur içinde yatmalarını diliyor, torunlarına taziyelerimizi iletiyoruz. Aynı dönemde benzer koşullarda yaşamını yitiren, etnik ve dini kökeni ne olursa olsun tüm Osmanlı vatandaşlarını da rahmetle ve saygıyla anıyoruz.”

Tarihi bildiride 10 ‘ilk’

1 - Türkiye ilk kez, 1915’e ilişkin Ermeni vatandaşlarına ve tüm Ermenilere hem doğrudan, hem de ‘Doğu ve Batı Ermenice’ olarak hitap etti.
2 - İlk kez 1915 olaylarında hayatını kaybeden Ermeniler ve tüm Osmanlı tebaasının torunlarına ‘taziye’ mesajı yayınladı.
3 - İlk kez ‘savunma’ veya ‘cevap yetiştirme’ amacıyla değil, 1915 gündemini tüm Ermenilerle paylaşma, ‘ortak acıları birlikte anma ve geleceği birlikte inşa etme’ amaçlı mesaj verdi.
4 - İlk kez, 24 Nisan’ın sembolize ettiği insani acılara ‘ortak acı’ olarak sahip çıkarak yüksek bir ‘özgüven’ gösterdi.
5 - İlk kez, 1915 olaylarının çatışma bahanesi olmaktan çıkararak, dostluk çağrısı yaptı.
6 - İlk kez, ‘ateş düştüğü yeri yakar’ diyerek Ermenilerin acılarıyla empati kurdu.
7 - İlk kez, Ermenilerin acılarını anmaları ‘insanlık vazifesi’ olarak tanımladı; acının istismar edilmesine tavır koydu.
8 - İlk kez, ‘siyasi’ ya da ‘diplomatik’ değil vicdani yaklaşım gösterdi.
9 - İlk kez, ‘adil hafıza, vicdani duruş, insanlık vazifesi, ortak acı, ortak gelecek ve ortak değerler’ ifadelerini kullandı.
10 - İlk kez, doğrudan temas çağrısı yaptı.

Ortak hafıza için umut ışığı yaktı

BAŞBAKAN Erdoğan’ın 24 Nisan 1915 Olaylarının Yıldönümü öncesinde gerçekleştirilen tarihi açıklamayı değerlendiren uzmanlar, Türkiye ile Ermenistan arasında umut ışığı yakan, taktir edilecek bir açıklama olarak değerlendirdi.

Türkiye ile Ermenistan arasında arabuluculuk yapan iş adamı Samson Özararat: Büyük bir gelişme. İlerdeki diyaloga değer verecek önemli bir yaklaşım. İki ülke hikayesi değil bu. İnsani tarafı daha kuvvetli. Bu açıklamaya kayıtsız kalınmaz. Bana bayram tebriği gibi geldi Başbakan’dan.

ÇOK ÖNEMLİ, OLUMLU

Ermeni Evrensel Hoşgörü Kültür Derneği Başkanı Jerry Hırimyan: Oldukça önemli. Üstelik de 23 Nisan bayramında yapıldı. Torunlara taziye sözü çok mühim. Bunun diaspora tarafından da iyi anlaşılması gerek. Bu Başbakan Erdoğan’ın meseleye ne denli özenli baktığının da açık göstergesi. Diaspora da bu açıklamayı önemseyerek, Türkiye’nin uzattığı eli tutmalı ve tarihin doğru anlaşılması noktasında hareket etmeli.

Ermeni Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı Başkanı Bedros Şirinoğlu: Çok olumlu buldum. Başbakan Erdoğan taziye sözü ile bir şekilde özür diledi. Dünya diasporası bu meseleye çok olumlu yaklaşmalı, düşüncelerini değiştirmeli. Birbirimize sarılmamız, anlamamız lazım. Artık şiddet diliyle konuşmamak lazım.

TAKDİRE ŞAYAN BİR TAVIR

Prof. Dr. Baskın Oran: Taziye sözü önemli. Başbakan’ın burada yumuşatıcı tavır takınması taktire şayandır. Konuşmasının diğer bölümlerine itirazlarım var ama daha önce yapılmamış bir şeyi yapmıştır. İki kardeş olması gereken ülke arasında umut ışığı yakmıştır. O açıdan taktir edilesi durumdur. Evet ama yetmez.”

Gazeteci Yazar Etyen Mahçupyan: Çok olumlu bir çıkış. Türkiye’nin geçmişini hatırlama ortak hafızaya kavuşma, birlikte yaşamayı öne çıkaran bir arayış var. Onu tamamlayan bir unsur. Önümüzdeki sene beklenmeden yapılması çok önemli. Bize bu yılı her türlü kullanma şansı veriyor. 23 Nisan’da yapılması bizi geçmişe bağlayan bir halka. 1920 Meclisi’nin açılışıyla kaybedilen Osmanlı hayalinin son noktasıydı. Sembolik anlamı bir araya getiren, önemli bir metin var. Diasporada epeyce tartışma yaratacağı kesin. Uç bakışlılar olacaktır ama büyük kısmını olumlu etkileyecektir. STK’lar da bu sürece destek olmalı.

Muhalefet böyle yorumladı

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli: Bunun değerlendirilecek hiçbir yanı yok. Bu millete bu kadar eziyet fazla. Dönemin şartları gereğince oldukça tutarlı ve hatta zorunlu olan Tehcir Kararı’nın, gayr-i insani bulunması kesinlikle gayri milliktir.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Faruk Loğoğlu: Taziye kutsaldır. Onun için bundan gocunmamak lazım. Niçin bu kadar geç kalındı, biraz sorgulamak lazım.

9 dilde açıklama, Ermenice tweet

Başbakan Erdoğan’ın 1915 olaylarına ilişkin mesajı Başbakanlık Basın Merkezinin internet sitesinde yayımlandı. Açıklama Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Arapça, Rusça, ile doğu ve batı Ermeni dilleri olmak üzere 9 farklı dilde yapılırken Başbakanlık Kamu Diplomasi Koordinatörlüğü açıklamayla ilgili Ermenice tweet attı.