Bu Pakette BDP Ve Ak Parti Daha Şanslı

"Dar Bölge Seçim Sistemi" ve "Daraltılmış Bölge Seçim Sistemi" nedir? Aralarında nasıl bir fark var? İşte ayrıntıları.


Uzunca bir süredir Türkiye'nin gündeminde olan Demokratikleşme Paketi bugün bizzat Başbakan Erdoğan tarafından açıklandı.

Pakette yasal düzenleme gerektiren maddeler ile Bakanlar Kurulu tarafından yönetmelik değişikliği ile hayata geçirilebilecek düzenlemeler bulunuyor.

Demokratikleşme Paketinin en önemli maddelerinden birisi de değiştirilmesi için yasal düzenleme gerektiren Seçim Sistemiyle ilgili.

Malum Türkiye'de seçim barajı sistemi uygulanıyor. 12 Eylül Anayasası ile siyasal sistemimize giren bu düzenlemeye göre yüzde 10 ve üzeri oy alan partiler Meclis'e girebiliyor. Bu barajın altında kalan partiler ise Meclis dışında kalıyor.

Yüzde 10 Seçim barajının hakkaniyetli olmadığı, değiştirilmesi gerektiği uzunca bir süredir Türkiye'nin gündemindeydi.

Bugün açıklanan Demokratikleşme Paketinde bu konuda Hükümet'ten 3 öneri geldi.

1) Yüzde 10 barajı ile devam edebiliriz.

2) Barajı yüzde 5'e çekip, 5'li gruplandırmayla Daraltılmış Bölge Seçim Sistemini uygulayabiliriz.

3) Ülke barajını tamamen kaldırarak, Dar Bölge Seçim Sistemini getirebiliriz.

Yüzde 10 Seçim Barajını biliyoruz. Peki Başbakan Erdoğan'ın öneri olarak gündeme getirdiği ve tartışalım dediği "Dar Bölgesi Seçim Sistemi" ve Daraltılmış Bölge Seçim Sistemi" ne demek?

Demokratikleşme Paketi açıklanmadan önce, paketin bir kısmı kamuoyuna sızmıştı. Geçtiğimiz günlerde NTV canlı yayına katılan Adil Gür, Dar Bölge Seçim Sistemi ve Daraltılmış Bölge Seçim Sistemi konusunda açıklamalar yapmış, aralarındaki farkı ortaya koymuştu.

Demokratikleşme Paketi Açıklandı, Yüzde 10 Barajı Kalkıyor

İşte Adil Gür'ün açıklamaları;

"DARALTILMIŞ BÖLGE" SEÇİM SİSTEMİ NEDİR?

"Burada sözü edilen şey özetle şöyle:

İstanbul'da 80 küsür milletvekili için 12-13 bölge belirleniyor. Bir bölgede 5-6 milletvekili seçiliyor. Bugün İstanbul'un iki yakası için ayrı ayrı 40'ar vekil seçiyorduk. Daraltımış bölge seçim sisteminde her bir bölge için 5-6 milletvekili seçeceğiz.

Büyükşehirlerde yaşayanlar 40 vekil yerine kendi bölgesinden aday olan 5-6 vekil için oy verecek.

BEŞTEN AZ VEKİLİ OLAN ŞEHİRLERDE NE OLACAK?

Beşten az milletvekili çıkaran illerde durumun ne olacağı belli değil. Burada kritik soru iller başka şehirlerle birleştirilecek mi birleştirilmeyecek mi?

Bu sistem milletvekili sayısı çok olan illerde uygulanabilir ancak küçük kentlerde sıkıntı yaratabilir. Türkiye'de farklı etnik gruplar, farklı inanç ve yaşayıy gruplarında insanlar var. Farklı yapıdaki illeri birleştirmeniz başta insan haklarına aykırıdır.

"DAR BÖLGE" SEÇİM SİSTEMİ NEDİR?

"Örnek vermek gerekirse, Beşiktaş ve Sarıyer'den 5 vekil seçilecek. Burada bir kaç mahalle bir bölge yapılarak 1 vekil seçebilir. Yani herkes muhtar seçer gibi vekil seçebilir. Bu sistemde halkın sevmediği adayda ısrar eden liderler başarısız olur. Dar bölgeye evet ancak daraltılmış bölgede soru işaretleri var.

Yeni Sistemde Hangi Parti Kazanır?

KİMİN OY ORANI ARTAR, KİM KAYBEDER?

Daraltılmış seçim sistemi tartışmalarında en çok merak edilen soru ise sistem hangi partiye yarayacağı. Bu soruya da Adil Gür'ün yanıtı net oldu: "En çok oya sahip partiyi olumlu etkiler."

DARALTILMIŞ SEÇİM SİSTEMİ GELİYOR

90 vekil çıkaracak İstanbul 3 ayrı seçim bölgesine sahipken yeni sistemde 20 seçim bölgesine ayrılacak. AK Parti’nin 12 Haziran 2011’deki oylar ışığındaki simulasyonuna göre, daratılmış bölgeye geçilirse, önümüzdeki seçimde İstanbul’dan 30 vekil dahaf fazla çıkarılabilecek. AK Parti 326 yerine 360 vekil alacak. BDP’nin vekil sayısının 36-39 aralığına yükselirken, MHP’nin vekil sayısı 15’e kadar düşecek. 32 vekile sahip Ankara’nın seçim çevresi 2’den 6’ya, 26 vekili bulunan İzmir’in seçim çevresi 5’e yükseltilecek.

1. “Daraltılmış bölge” seçim sistemi nasıl uygulanacak?
   
   1995’ten bu yana yapılan milletvekili genel seçimlerinde her biri 2 seçim çevresine bölünen Ankara ve İzmir ile 3 seçim çevresine bölünen İstanbul dışında bütün iller, tek bir seçim çevresi sayılmıştır. AK Parti’nin 5 ya da 6 vekilli daraltılmış bölge sistemine geçmesi halinde, yeniden 1995 öncesine dönülmektedir. Böylece seçim çevreleri, 29 Kasım 1987 ve 20 Ekim 1991 milletvekili genel seçimlerinde olduğu gibi en çok 6 (Pakette 5)çıkaracak biçimde düzenlenmek istenmektedir. Hâlen 81 ilde 88 çevresinde yapılan milletvekili seçimleri, bu varsayıma göre 81 ilde 129 seçim çevresinde yapılacaktır.

Başbakan Tayyip Erdoğan’ın, açıkladığı demokratikleşme paketinde dar bölge seçim sistemi önerisi de yer alıyor. Turgut Özal’ın Başbakanlığı döneminde uyguladığı “daraltılmış bölge sistemi” geri gelecek. Bu sisteme göre 5 milletvekili çıkarabilecek yerler seçim bölgesi olarak tanımlanacak.

1. Şimdiki sistemle “Daraltılmış bölge” sistemi arasındaki fark nedir?
   
   Mevcut sistemde bir seçim çevresinde seçime katılan partilerle bağımsızların aldığı oy sayıları, sırasıyla önce bire, sonra ikiye, sonra üçe … ilâ o çevrenin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar, büyüklük sırasına göre ilgili partilere ve bağımsız adaylara tahsis olunur. Seçim çevreleri geniş olduğu takdirde bölenlerin 1, 2, 3, 4, 5, 6 biçiminde büyümesiyle elde edilen paylar da küçüleceği için az oy alan küçük partilerin onlara erişmesi kolaylaşır. Seçim çevreleri daraldığında küçük partilerin erişmeleri zorlaşır.
2. AK Parti’ye bu sistem nasıl bir avantaj sağlayacak?
   
   AK Parti’nin hedefi 2015 seçimlerinde büyük parti olarak avantaj sağlamaktır. Bu sistem genellikle büyük partiler yararına sonuçlar verir. Doğal olarak bu diğer partilerin o seçim çevrelerinde daha az vekil çıkarmaları ve seçmen tercihlerinin Meclis aritmetiğine tam yansımasını engelleme sonucunu doğurur.
3. Seçim barajı yüzde 7’ye indirilirse önümüzdeki seçimler nasıl etkilenir?
   
   Seçim sistemleri seçmen tercihlerini etkiler. Seçim barajının açık bir yönlendirme etkisi vardır. O nedenle ülke seçim barajının yüzde 5 ve 6 gibi makul bir orana indirilmesi durumunda seçmen tercihleri değişebilir. Geçen seçimde bağımsızlarla seçime gidip yüzde 6,57 oy alan BDP, parti kimliğiyle seçime girer.
4. Yeni Belediye Yasası ile 13 yeni büyükşehir kurulması ve yeni mahalle şekillenmesi daratılmış bölg
   
   Kanunla büyükşehir belediyelerinin sınırlarında düzenleme yapılmıştır. Anayasa’nın 127. maddesi açısından tartışmaya açık olsa da değişikliğin seçim sistemi bakımından bir özelliği yoktur. Eğer daraltılmış bölgeye geçilirse, büyükşehir kapsamına alınan illerde seçim çevreleri ayrıca belirlenir.
5. 2011 sonucu baz alınırsa, daraltılmış bölge CHP ve MHP’yi nasıl etkiler?
   
   Seçim çevrelerinin daraltılması yoluna gidildiğinde CHP ve MHP fazla etkilenmez. CHP, 12 Haziran 2011 milletvekili genel seçiminde yüzde 25.98, MHP yüzde 13.01 oranında oy almıştır. CHP ikinci, MHP üçüncü parti konumundadır. Daraltılmış seçim çevrelerinde yapılan 6 Kasım 1983 ve 29 Kasım 1987 milletvekili seçimlerinde 3’er parti TBMM’de temsil olanağı bulmuştur.
6. Dar bölge sistemi ve yüzde 7 baraj önümüzdeki seçimleri nasıl etkiler?
   
   Sistem değişikliği ancak anlamlı bir ölçüde olduğu, örneğin ülke seçim barajı yüzde 5 ve 6 gibi makul bir orana indirildiği takdirde demokratik olur. Örneğin 2015 seçiminde BDP’nin yüzde 7 oranında belirlenecek ülke barajını aşacağı kabul edilirse bağımsız adayların sayısında vekil çıkarabilir.
7. Bağımsız adaylar daraltılmış bölge sisteminden nasıl etkilenir?
   
   Genel olarak bağımsız adayların seçim kazanma şansı özel bir durum olmadıkça zayıftır. BDP’nin bağımsızları ise farklıdır. Doğu ve Güneydoğu’dan parti desteğiyle seçilmektedirler. Seçim çevrelerinin daraltılması, bu seçmen tabanını coğrafî bakımdan bölmeye yönelik bir “gerrymandering” biçiminde uygulanmadıkça BDP’nin bağımsız adayları, bundan etkilenmez.
8. 9-Daraltılmış bölge sisteminin demokratik temsil açısından sakıncalı mı?
   Seçim çevrelerinin daraltılması, büyük partilerin lehine, küçüklerin aleyhine sonuç verir. Bu anayasadaki temsilde adalet ilkesiyle çelişen bir durumdur. Demokratikleşme paketi adıyla açılacak torbadan demokratik gelişmeye ters düşecek sürprizler çıkarmak, siyasî etikle bağdaşmayan bir aldatmacadır.
9. Daratılmış bölge değişikliği 2015 genel seçimlerinde uygulanabilir
   
   Daratılmış seçim bölgesi değişikliğinin Haziran 2015’te yapılacak seçimden en az bir yıl önce, en geç Haziran 2014 ayında yürürlüğe konması anayasal zorunluluktur.